«Ο Κρόνος στο Σινά»

Ένα Μικρό Θεατρικό για την εποχή της μετάβασης από την πρώτη φάση της δουλοκτησίας (Γεωργική Επανάσταση), στη δεύτερη (Νομάδες και Ποιμένες), κάπου στην εποχή του Χαλκού

Σε μια εποχή που ο Καρτεσιανός Ορθολογισμός, ο Αριστοτελικός Δυϊσμός και ο Μεταμοντερνισμός μέσω του Θετικισμού αναβιώνουν τη μεταφυσική και τη συσκότιση της ιστορίας και της ανθρωπογεωγραφίας, στην αντιδραστική λογική της αρχετυπικής προέλευσης, το παρακάτω θεατρικό – κινηματογραφικό σενάριο πηγαίνει στο αντίθετο ρεύμα με όλα τα παραπάνω, δίνοντας βάση στην επανάληψη και το μετασχηματισμό.
Ο ρόλος της μυθολογίας(συμπυκνωμένη διάσπαρτη προφορική παράδοση) δεν είναι ιστορικός, αλλά συμβολικός και εδώ το παρακάτω σενάριο παίρνει τα πάντα σοβαρά, με την έννοια του νοήματος που κουβαλάνε για τον πολιτισμό.

“Διευκρινιστικός Εισαγωγικός Προλογισμός”

Το παρακάτω σενάριο τόσο για το θέατρο(μέσα από εφτά μονόπρακτα), όσο και για τον κινηματογράφο τύπου Ταρκόφσκι – Αγγελόπουλου, δεν αποτελεί μια αστικού τύπου διαπολιτισμική ομογενοποίηση και ζύμωση – που αντικειμενικά υπήρχε στην εποχή του Χαλκού – αλλά την ανάγκη να αποκτήσει περισσότερο ταξικά χαρακτηριστικά το μοντέλο της δουλοκτησίας, για να επιμερίζεται με μεγαλύτερη ευκολία το απόθεμα μέσα από τον καταμερισμό της εργασίας, στους Θεούς, στους εκλεκτούς τους, στους γενάρχες, στην πατριαρχία όπως την ονόμαζε ο Ένγκελς στο έργο του, “Η καταγωγή της Οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του Κράτους”, που ουδέ μια σχέση έχει με αυτό που ονομάζουν σήμερα “πατριαρχία” οι διάφοροι σεξουαλικά εξαρτημένοι διαμαρτυρόμενοι.
Σύμφωνα με το σενάριο, «Η Αστάρτη δεν έγινε Αφροδίτη. Η Αστάρτη είναι το μητρικό αρχέτυπο της θηλυκής δύναμης που δεν ελέγχεται. Η Αφροδίτη είναι η απόπειρα να εξημερωθεί αυτό το αρχέτυπο μέσα σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, όπου και η Εξουσία(γυναίκα κι αυτή) συμμαχεί με τους γενάρχες τους εκλεκτούς των εκλεκτών των νέων Θεών του ιδιότυπου και του κανονικού μονοθεϊσμού. Αν θέλεις να καταλάβεις τη σχέση τους, μην κοιτάς τα ονόματα — κοίτα τον ρόλο της επιθυμίας σε κάθε πολιτισμό.»
Στο Σενάριο γίνεται λόγος στα παρακάτω πρόσωπα, όπως κάποιες Προ-Ολύμπιες θεότητες του Αιγαίου / Μινωικού-Κυκλαδικού πολιτισμού, όπως η Πότνια η Θηραία, η οποία ήταν μια υποθετική αρχαία θεά με τοπωνυμική προέλευση από τη Θήρα (Σαντορίνη), πριν την τυποποίηση του Δωδεκάθεου, από τον Ησίοδο, δηλαδή, πριν ακόμα κυριαρχήσει το γνωστό Δωδεκάθεο (Δίας, Ήρα, Ποσειδών κλπ.), υπήρχαν:

• τοπικές λατρείες,

• γυναικείες θεότητες της γης, της φύσης, της γονιμότητας,

• και μυστηριακές μορφές χωρίς πλήρες μυθολογικό σώμα.

Αυτές οι θεότητες δεν είχαν “προσωπικότητα” όπως οι Ολύμπιοι. Ήταν αρχέτυπα, δυνάμεις, συχνά ανώνυμες ή ημι-ανώνυμες.

Ποια είναι η πιθανότερη πηγή της «Θήραιας» για την οποία αναφέρεται το παρακάτω σενάριο;

Υπάρχει μια θεωρητική ταύτιση της Θήραιας με:

• Μητριαρχικά θηλυκά αρχέτυπα, όπως της Μεγάλης Μητέρας, που προϋπήρχαν της πατριαρχικής θρησκείας.

• Θεότητες τύπου “Πότνια Θηρών” (= Κυρά των Ζώων), γνωστή από τη Μινωική και Μυκηναϊκή θρησκεία.

• Θεές του Αιγαίου που λατρεύονταν σε νησιά όπως η Θήρα και η Κρήτη, π.χ. η Μινωική θεά με τα φίδια, η Θεά των Όφεων, που δεν έχουν όνομα αλλά αποδίδουν θηλυκή εξουσία επί της φύσης και του θανάτου.

Ορατή Καταγραφή Κυκλαδικών / Θηραικών, αλλά και Μινωϊκών Θεοτύπων

(πριν την εδραίωση του Δωδεκάθεου – περί 3000 π.Χ. έως 1200 π.Χ.)

Η προδωδεκάθεη εποχή των Κυκλάδων και της Θήρας (Σαντορίνης) χαρακτηρίζεται από λατρείες που εστιάζουν στο γυναικείο αρχέτυπο, τη φύση και τον κύκλο της ζωής. Δεν έχουμε «θεότητες» με την έννοια του ανθρωπομορφισμού, αλλά θεοτύπους – μορφές που συνδέονται με δυνάμεις.

Κύριες Θεότητες / Θεότυποι:

Χρονικό Σχήμα: Πώς οι Θηραικές Θεότητες “Καταπίνονται” από το Δωδεκάθεο

[3000–2000 π.Χ.] – Προανακτορική περίοδος (Θήρα, Κυκλάδες, Κρήτη)
→ Λατρεία της Μεγάλης Θεάς, κύκλος ζωής-θανάτου-αναγέννησης. Θηλυκές μορφές κυρίαρχες.

↓
[1900–1450 π.Χ.] – Μινωική περίοδος
→ Επέκταση της Ιέρειας και θεάς-φιδιού. Αρχίζει η παρουσία «ανδρικών» πνευμάτων (π.χ. εραστής-νεκρός θεός, τύπου Άδωνι).

↓
[1400–1200 π.Χ.] – Μυκηναϊκή επικράτηση
→ Σταδιακή πατριαρχική θεολογία. Απορρόφηση της Μεγάλης Θεάς σε δευτερεύουσες μορφές.
Η Ήρα, η Αθηνά, η Άρτεμις εμφανίζονται με συγκεχυμένες ταυτότητες.

↓
[1200–800 π.Χ.] – Κάθοδος Δωριέων / Μετάβαση σε πόλεις-κράτη
→ Κατάρρευση των παλαιών λατρειών. Εδραίωση του Δωδεκάθεου – **ανδρικοί θεοί κυρίαρχοι**.
Οι παλιές θηλυκές δυνάμεις γίνονται **θυγατέρες, σύζυγοι, ερωμένες**.

↓
[800–600 π.Χ.] – Ομηρική / Αρχαϊκή εποχή
→ Τυποποίηση των θεών: Ζεύς, Ποσειδών, Άρης κυριαρχούν. Οι γυναικείες μορφές αποκτούν **ηθικά/κοινωνικά** χαρακτηριστικά, όχι κοσμογονικά. Η Μεγάλη Μητέρα εξαφανίζεται.

Σ.Σ (Οι παλαιές Θεές δεν χάθηκαν. Αποσυμβολίστηκαν, διασπάστηκαν και εξουδετερώθηκαν με τρόπο που να ενσωματωθούν ως θεραπαινίδες μιας νέας εξουσίας: της ανδρικής, πολεμικής, ιεραρχικής τάξης. Οι ποιμενικές θρησκείες του ορείσιου κόσμου αντικατέστησαν τη γεωργική-μητροκεντρική λατρεία).

Θεότητες της Εγγύς Ανατολής – Προ- και Πρωτο-μονοθεϊστική εποχή

Χαρακτηριστικά Θεών της ποιμενικής περιόδου:

• Έμφαση στη φωτιά, θύμα, έρημο, νόμο, συμβόλαιο αίματος

• Συχνά αρσενικά κυρίαρχα όντα, χωρίς γυναικείο ισοδύναμο ή με αυτό σε παρακμή

• Απαιτούν υπακοή, συμμαχία, εκδίκηση για απιστία

• Αντικαθιστούν παλιότερες θηλυκές ή γονιμικές θεότητες με πιο επιθετική, πολεμική μορφή

Σύνδεση με τον Κρόνο (Κρόνος ≈ El / Enlil / Γιαχβέ)

• Ο Κρόνος (Cronus) στην ελληνική μυθολογία είναι ένας πατέρας θεών που τρώει τα παιδιά του, δηλαδή καταπιεστής νέων δυνάμεων → πολύ παρόμοιος με τον Γιαχβέ, που καταστρέφει τους απείθαρχους.

• Ο Κρόνος είχε ιερατεία στη Δύση (Σατουρνάλια) που περιλάμβανε θυσίες → οι ιερείς του Γιαχβέ το ίδιο.

• Όπως ο Γιαχβέ, έτσι και ο Κρόνος είναι μορφή παλαιάς εξουσίας που παραγκωνίζεται από νεότερες θεότητες: Δίας / Χριστός αντίστοιχα.

Συμβολική – Διαλεκτική ανάγνωση (όπως θα έκανε ο “Ανδρέας”* στο παρακάτω σενάριο)

Εδώ δεν μας νοιάζει ποιος πήρε τι. Μας νοιάζει τι εκπροσωπεί κάθε μορφή της θεάς στο φαντασιακό κάθε εποχής.

Αστάρτη:

• Θεά διπλής όψης: προσφέρει ζωή (γονιμότητα) αλλά φέρνει και θάνατο (πόλεμος).

• Απειλή για την πατριαρχική τάξη – γιατί η σεξουαλικότητα εδώ δεν ελέγχεται από άνδρες, είναι θηλυκή δύναμη από μόνη της.

• Είναι ιερό σύνορο: ανάμεσα στη ζωή και στον Άδη, ανάμεσα στην ερωτική έκσταση και την καταστροφή.

• Ο ναός της Αστάρτης συχνά έχει ναούς-πορνεία: ιερή πορνεία = εξαγνισμένη σωματική ένωση, όχι αμαρτία.

Αφροδίτη (Ελληνική):

• Διαχωρίζεται σε Ουράνια και Πάνδημο για να ελεγχθεί: το πνευματικό Έρως μένει αποδεκτό, το σωματικό ελέγχεται κοινωνικά.

• Η επιθυμία γίνεται μέρος της πόλεως – ρυθμίζεται, δεν είναι ανεξέλεγκτη δύναμη.

• Ο Πλάτων την ανεβάζει στον ουρανό για να την εξευγενίσει· η κωμωδία και η ποίηση την κατεβάζουν στη σάρκα και στο καημό.

Συμπέρασμα που θα σου έλεγε ο “Ανδρέας”* στο παρακάτω σενάριο (με ύφος)

«Η Αστάρτη δεν έγινε Αφροδίτη. Η Αστάρτη είναι το μητρικό αρχέτυπο της θηλυκής δύναμης που δεν ελέγχεται. Η Αφροδίτη είναι η απόπειρα να εξημερωθεί αυτό το αρχέτυπο μέσα σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Αν θέλεις να καταλάβεις τη σχέση τους, μην κοιτάς τα ονόματα — κοίτα τον ρόλο της επιθυμίας σε κάθε πολιτισμό.»

“Ο Κρόνος στο Σινά”

(Μια διαλεκτική τραγωδία σε 7 μέρη)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

(παραπέμπει απευθείας στον θεατή, το Μπρεχτικό ύφος και η μπρεχτική γραμμή είναι παντού, είναι παντού στην κυριολεξία – Δεν έχει αρχή – Μέση – Τέλος- Πρόκειται για μια σπονδυλωτή νεοτραγωδία με βάση το πολύ “πρότερο” παρελθόν, αλλά γιατί είναι τραγωδία;ΔΙΟΤΙ ΣΥΓΚΡΟΥΟΝΤΑΙ ΔΥΟ ΔΙΚΑΙΑ ΤΟ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ)
Ο αφηγητής προειδοποιεί: η σκηνή δεν είναι για θεούς ούτε για ανθρώπους. Είναι για τη μετάβαση.
Είναι το δράμα του κόσμου που περνά από τον κύκλο της γονιμότητας στη σπείρα της εξουσίας.

ΔΙΑΝΟΜΗ ΡΟΛΩΝ

«Ο Κρόνος στο Σινά»
(Πρώτο Μέρος)

Μονόπρακτο Α΄: «Κρόνος & Γιαχβέ δυο οντότητες σε ένα περίπου ίδιο ρόλο»

Πρόσωπα:

• Νίκος (Βασικός Πρωταγωνιστής) – ο εύστροφος, ειρωνικός, λίγο προκλητικός αδερφός

• Ανδρέας (Αδελφός Πρωταγωνιστή) – ο μυστηριώδης εγκυκλοπαιδιστής, σχεδόν ψυχρός στη σοφία του

[Σκηνή: σε ένα τραπέζι με βιβλία, καφέδες, νωχελικές κινήσεις και βαθιά ραγισμένες νευρικές σχέσεις, κυρίως ιδεολογικές]

Νίκος:
Ρε, σοβαρά τώρα, ο Γιαχβέ με τον Κρόνο είναι ξαδέρφια ή εσύ απλώς μου πετάς παπάτζες από το πουθενά για να σκάω και να θεωρώ ότι χάζεψες ντάλα μεσημέρι;

Ανδρέας:
(Δεν σηκώνει βλέμμα)
Δεν είπα ξαδέρφια. Απλώς δεν διαφέρουν όταν οι κοινωνίες είναι ίδιες. Ποιμένες και θυσία, πατέρας και εξόντωση, όλα πριν τις πόλεις-κράτη.

Νίκος:
Τι μας λές τώρα μωρέ;
Άρα με το ίδιο σκεπτικό, και ο Enlil ο θεός των ανέμων στη Μεσοποταμία, και ο El των Χαναναίων, και ο Κρόνος των Ρωμαίων, και ο Γιαχβέ των Ισραηλιτών… είναι κλωνοποιημένοι πατέρες θεών;

Ανδρέας:
(χαμογελάει ελαφρά)
Επιτέλους, “ήρθε το βούι απ΄το νερό”, αν αντικειμενικά ο Κρόνος είναι μια άλλη μορφή του Βαάλ(εκπεσών κι αυτός), που κατά τον τη “Βιβλιοθήκη” του Απολλοδώρου (2.1.4), αναφέρεται ότι ο Ποσειδώνας και η Λιβύη απέκτησαν δύο δίδυμα αγόρια, τον Βήλο και τον Αγήνορα. Αυτό είναι ένα κλασικό παράδειγμα μυθολογικής “ελληνοποίησης” ξένων θεοτήτων. Η Λιβύη είναι η επώνυμη ηρωίδα της ομώνυμης περιοχής, ενώ ο Ποσειδώνας, ως θεός των υδάτων, συνδέεται με τη θάλασσα και τα ταξίδια, άρα και με την επαφή των Ελλήνων με ξένους λαούς.
Η σύνδεση του Βήλου με τον Ποσειδώνα είναι ένας τρόπος των Ελλήνων να τον εντάξουν στο δικό τους πάνθεον και να εξηγήσουν την κυριαρχία του σε λαούς που ζούσαν κοντά στη θάλασσα, όπως οι Φοίνικες, ωστόσο επειδή ο Βαάλ και ο Βήλος ήταν περίπου τα ίδια πρόσωπα με άλλους πατεράδες και μανάδες, καταδείχνει και την ανάγκη των γεωργών να βρουν ένα πρωτεϊνικό σύμμαχο απέναντι στους Βοσκούς του Γιαχβέ υιός κι αυτός, όπως ο Βάαλ του Ελ.
Ανδρέας:
(χαμογελάει ελαφρά)

Νίκος: Σε λίγο θα μας τον βγάλεις συγγενή με τον Δία, που διαβάλλει!!!

Ανδρέας:
(χαμογελάει με ύφος επικριτικό)
Ο Βήλιος Δίας ακριβώς, αυτός, που αναφέρεις και εσύ, είναι η πιο άμεση απόδειξη της ταύτισης. Οι Έλληνες αναφέρονταν στον Βάαλ ως “Βήλιο Δίας” ή “Ζευ Βήλιο”, αλλά όλα αυτά έχουν διαδραστική σχέση, είναι περισσότερο ανίσωση παρά εξίσωση.
Ο Βάαλ (ο Άρχοντας που κρατώντας κεραυνό, κατακεραύνωνε όπως ο Διας), και σε επιγραφές αναφερόταν ως Ζευς.. Ο και ο Βάαλ και ο Γιαχβέ ήταν παιδιά του Ελ, που ο ένας μισεί τον άλλο, ενώ ο Δίας και ο Ποσειδώνας ήταν γιοί του Κρόνου, το ένα διαπερνάει το άλλο μέσα από τις αντιθέσεις του και τις ομοιότητες του.

Νίκος:
Και γιατί πάντα αυτοί οι θεοί ζητάνε αίμα, φωτιά και υπακοή; Γιατί δεν τους νοιάζει αν ανθίζουν τα χωράφια, αλλά να είναι ιδιοκτησία κάποιου, ενώ σε άλλες περιπτώσεις, αν καίγονται από τους Θεούς και τους Ανθρώπους με αντίθετα συμφέροντα πχ ποιμένες, τα δέντρα και η φύση να μοιάζει με το θλιβερό σήμερα, στο όνομα της πράσινης ανάπτυξης, εκεί που ήταν, και τώρα φυτρώνουν ανεμογεννήτριες;

Ανδρέας:
Γιατί δεν προέκυψαν από καλλιεργητές, αλλά από ποιμένες – βοσκούς – τσομπαναραίους πως να στο πω;. Και ο ποιμένας έχει εχθρό του τον καλλιεργητή. Ο σπόρος του ενός, είναι καταστροφή για τον άλλον, πολλά από τα εδάφια της Παλαιάς Διαθήκης αυτό τονίζουν γλαφυρά και μάλιστα με στεντόρεια φωνή.

Νίκος:
(παίρνει φόρα)
Άρα θες να μου πεις ότι ο Γιαχβέ, ο Κρόνος και όλοι οι λοιποί, δεν είναι απλώς “θεοί”, αλλά τα τοτέμ μιας ταξικής νίκης; Πως τα συνδέεις όλα αυτά στη γκλάβα σου, τι σκατά είχαν μέσα στο κεφάλι τους αυτοί που σου έκαναν κατήχηση;;;;

Ανδρέας:
(σηκώνει το βλέμμα σιωπηρα και χωρίς εκδικητική θέση)
Μιας κοινωνικής ανατροπής. Εξ ου και η θεά της γονιμότητας γίνεται δαίμονας. Η Ασερά κόβεται από τους στύλους. Η Ιστάρ κρύβεται πίσω από χριστιανικές Μαντόνες. Και οι πατέρες εξουσιάζουν πια μόνοι.

Νίκος:
Άρα… η μονοθεϊα δεν είναι αποκάλυψη. Είναι πολιτική απόφαση ποιμένων που απέκτησαν στρατιωτική υπεροχή;

Ανδρέας:
Ή καλύτερα: ανάγκη κοινωνικής πειθαρχίας σε οριακές συνθήκες.

Νίκος:
(χαμογελά σαρκαστικά)
Κι όλα αυτά τα διάβασες στον Κορδάτο, όχι στο ίντερνετ;

Ανδρέας:
(χαμογελά πίσω)
Ο Κορδάτος τα είδε καθαρά. Το ίντερνετ απλώς τα πετάει όπως να ’ναι.

Νίκος:
Κι ο Κρόνος τελικά; Μπλόφα ή όχι; Γιατί είπε κάποτε ότι όποιος καλλιεργεί τη γη, είναι “παιδί που πρέπει να φαγωθεί”;

Ανδρέας:
Δεν είναι μπλόφα. Είναι πολιτισμική μνήμη. Και ο Γιαχβέ, ο Κρόνος, ο Μαρντούκ… είναι φωνές της ίδιας μετάβασης: από τη Μητέρα Γη, στον Πατέρα Νόμο.

[Σιωπή – οι καφέδες έχουν κρυώσει, αλλά ο Νίκος έχει πάρει την πολυπόθητη ρεβάνς]

Ο Κρόνος στο Σινά: Θεοί, Ποιμένες και Θεές που Θυσιάστηκαν
(Δεύτερο Μέρος)

Μονόπρακτο Β΄: «Πότνια η Θηραία»

Πρόσωπα:

• Νίκος – ο ειρωνικός, απορημένος, αλλά φιλομαθής αδελφός

• Ανδρέας– ο «γκουρού» της οικογένειας, εγκυκλοπαιδικός, σχεδόν υπεροπτικός

• Η Θήραια – η φωνή της Γης, της Αστάρτης, της Ιστάρ, της Αφροδίτης· ακαδημαϊκή, παθιασμένη, πνευματώδης

[Σκηνή: σε ένα παλιό μπαλκόνι, νύχτα, ο καφές έχει γίνει κρασί, ο αέρας φέρνει χώμα και παλιά ερωτήματα]

Νίκος:
(με τόνο ειρωνικό αλλά περίεργο)
Τελικά αυτό που μου είπες για τον Κρόνο και τον Γιαχβέ… ισχύει; Δηλαδή όντως ήταν θεοί των ποιμένων που μισούσαν τη γη;

Ανδρέας:
Δεν τη «μισούσαν». Απλώς δεν την εμπιστεύονταν. Ο ποιμένας ζει από τη μετακίνηση. Ο καλλιεργητής από την καθήλωση. Ο πρώτος θέλει έλεγχο. Ο δεύτερος υποτάσσεται στον κύκλο.

Η Θήραια:
(παρεμβαίνει)
Και γι’ αυτό ο πρώτος νίκησε. Γιατί φοβήθηκε την κοιλιά που γεννάει δίχως να ρωτάει. Τη γη που θρέφει χωρίς ιεραρχία. Και την έκανε θεό του πολέμου.

Νίκος:
(χαμογελάς)
Και τι έκανε στους παλιούς θεούς;

Η Θήραια:
Τους έκοψε. Η Αστάρτη έγινε δαιμονική. Η Ασερά διαγράφηκε. Η Ιστάρ εξευτελίστηκε. Η Κυβέλη φυλακίστηκε. Ακόμα και η Δήμητρα έγινε απειλή. Όλες οι θεές που αντιπροσώπευαν τη γονιμότητα και τον κύκλο, σφαγιάστηκαν από την ευθεία του Νόμου.

Ανδρέας:
(κοιτάζει αμίλητος· ίσως ξέρει πως μιλούν σωστά και οι δυο)

Νίκος:
Δηλαδή ο Κρόνος… δεν έτρωγε μόνο τα παιδιά του. Έτρωγε και τη Μητέρα;

Η Θήραια:
Τη Μητέρα πρώτα. Η θυσία του πρώτου παιδιού, του Άβελ, είναι συνέχεια του μίσους για τη Μητέρα που τον γέννησε. Και ο Γιαχβέ, όταν απαγορεύει τα ιερά δέντρα της Ασερά, κάνει κάτι πιο βαθύ: σκοτώνει τη μνήμη της εποχής όπου η Γη κυβερνούσε.

Νίκος:
Άρα για να καταλάβεις μια θρησκεία… πρέπει να δεις τι έκρυψε κάτω από το χαλί;

Ανδρέας:
(αυστηρά)
Όχι μόνο. Αλλά ναι. Και τι αντικατέστησε. Ποιον σκότωσε. Και γιατί.

Η Θήραια:
Και πάνω απ’ όλα: ποιον φώναζε “δαίμονα” επειδή δεν μπορούσε να τον ελέγξει.

[Σιωπή. Οι τρεις τους κοιτούν τη νύχτα. Ίσως ακούγεται μακριά ένα αρχαίο τύμπανο.]

Ο Κρόνος στο Σινά
( Τρίτο Μέρος)

Μονόπρακτο Γ΄: «Η Παρθένος και η Προδοσία της Θεάς»

Πρόσωπα:

• Νίκος – ερεθισμένος, τώρα πιο υποψιασμένος, φλερτάρεις με την υπόγεια γνώση

• Ανδρέας– ο αδελφός, απρόσιτος αλλά δεν κρύβεται, μιλάει σαν να καταγγέλλει και να εξομολογείται μαζί

• Η Θήραια – αινιγματική, ήρεμη αλλά αιχμηρή, φέρει τη Μνήμη των Θεαινών

[Η σκηνή: Το ίδιο μπαλκόνι. Αυτή τη φορά, αναμμένο λιβάνι. Ένα μικρό ειδώλιο από πηλό, σπασμένο στα πόδια της Θήραιας.]

Νίκος:
(σχεδόν με πάθος)
Να σου πω, εσύ που τα ξέρεις όλα…
Η Παναγία… είναι η Αφροδίτη ή η Ιστάρ που φόρεσε μαντίλα, η μήπως η Θεά Αθηνά, η Άρτεμις, η Εστία και η Δήμητρα μαζι;

Ανδρέας:
(μισογελάει)
Η Παναγία είναι αποτέλεσμα ακρωτηριασμού και συνθέσεων στο νέο κόσμο που μητριαρχία ήταν πλέον υποταγμένη στο Νόμος και στο Κράτος της τιμωρίας, από αυτή την άποψη, η γαία και η γεωργία πρέπει να υποταχθούν στη βία τόσο των έφιπων όσο και τον ποιμένων που επέρχοπνταν και επέφεραν το σκοτάδι.
Ό,τι απέμεινε από τις παραπάνω Θεές, μετά από δύο χιλιετίες λοβοτομής, υποτάχθηκε σε ένα άλλο ύφος και ήθος, ωστόσο αυτό το υπέροχο πλάσμα παρέμεινε μητρικό και στοργικό, όπως η γη θέλει στοργή και υπομονή, έτσι ακριβώς χρειάζεται στοργή, και στους γόνους της Πατριαρχίας.
Δεν είναι ούτε ερωτική, ούτε δημιουργική, ούτε καν η πεφωτισμένη – σοφή και ενίοτε σκληρή Αθηνά, έμεινε μόνο η μητρική της αγάπη και στοργικότητα καθώς και η δίκαιη. Αντικειμενικά είναι μόνο υπάκουη, αλλά δεν είναι Θεά, είναι μητέρα ενός νέου Θεού κι ενός νέου κόσμου, που η νομαδικότητα είναι πλέον κανόνας, ενώ η Δήμητρα, η Εστία και η Άρτεμις, ειδικά η τελευταία μετατρέπεται στον κακό Λύκο, όπως ακριβώς η Μητέρα της η Λητώ και ως Σλάβα μάλλον πρέπει να εξαφανιστεί από προσώπου γης.

Θήραια:
(γλυκά αλλά αιχμηρά)
Μην την υποτιμάς. Η Παναγία έκρυψε κάτι μέσα της. Κάτι πιο αρχαίο απ’ όσο αντέχει η Εκκλησία, την πραγματική αγάπη, κατάλοιπο της μητριαρχίας, τη γονιμότητα, την αγάπη της δημιουργίας.

Νίκος:
(σκέφτεται)
Αλλά δεν είναι θεά.

Θήραια:
Όχι, αλλά είναι μνήμη θεάς. Η μορφή της συντηρεί τη λατρεία που ποτέ δεν έσβησε, όσο κι αν τη βάφτισαν “αγία” ή “παρθένα”.

Ανδρέας:
(πικρά)
Την κάνανε παρθένα για να σβήσουν τη γονιμότητα. Την έβαλαν σε εικόνες για να ξεχάσουν τους ζωντανούς ναούς της γης. Μόνο σιωπή και υπακοή της άφησαν. Ούτε κρασί, ούτε θυσία, ούτε ελευθερία.

Νίκος:
(προκλητικά)
Και η Μαγδαληνή; Η άλλη μισή;

Θήραια:
(κοφτά)
Τη διέσπασαν. Όπως έκαναν με κάθε Θεά. Τη μία την έκαναν Παναγία. Την άλλη πόρνη. Την τρίτη μάγισσα. Κάθε ιερή γυναίκα είτε εκκλησιάστηκε είτε κάηκε.

Ανδρέας:
(σοβαρεύει)
Και πίσω απ’ όλα αυτά… ο Κρόνος.

Νίκος:
Πάλι αυτός;

Ανδρέας:
Ο ίδιος. Κάθε πατριαρχικός θεός είναι Κρόνος. Θέλει εξουσία χωρίς αναγέννηση. Θέλει θυσία χωρίς γιορτή. Θέλει να ελέγχει το μέλλον. Και τρώει τους γιους του, τους θεούς που γεννιούνται νέοι. Αλλά δεν μπορεί να φάει τη μνήμη της Μητέρας. Όσο υπάρχεις εσύ, κι εσύ, κι εγώ που το θυμάμαι – έχει χάσει ήδη.

Θήραια:
(με βλέμμα που λάμπει)
Γιατί κάθε γυναίκα που λύνει τα μαλλιά της στον άνεμο, ξαναγίνεται Ιστάρ. Και κάθε άντρας που δεν σκοτώνει τη γη, ξαναβρίσκει την Αστάρτη μέσα του.

[Φως χαμηλώνει. Ο ήχος μιας παλιάς λύρας ακούγεται. Η Θήραια περπατά προς τα μέσα, αφήνοντας το ειδώλιο εκεί. Εσύ και ο αδελφός σου το κοιτάτε, σαν παιδί που αναγνωρίζεις αργά.]

Ο Κρόνος στο Σινά
( Τέταρτο Μέρος)

Μονόπρακτο Δ΄: «Η Γη, το Αίμα και ο Νόμος»

Πρόσωπα:

• Νίκος– πλέον βαθιά μέσα στο λαβύρινθο, αλλά με διαύγεια

• Ανδρέας– κυνικός, αιχμηρός, αλλά σχεδόν λυπημένος για όσα λέει

• Η Θήραια – σκοτεινή τώρα, παλαιά και γεμάτη αίμα, όχι τρυφερή πια

[Η σκηνή: Μισοσκόταδο. Ο χώρος δεν είναι πια μπαλκόνι, αλλά κάτι υπόγειο. Ίσως μια αποθήκη ή σπηλιά. Ένας τοίχος έχει χαραγμένα σύμβολα: ημισελήνους, σταυρούς, τροχούς, βόδια και φίδια.]

Νίκος:
(αμήχανα)
Λες πως όλα αυτά τα έφτιαξε η ανάγκη; Η θρησκεία, ο νόμος, οι θεοί;

Ανδρέας:
(περπατώντας γύρω απ’ τις σκιές)
Όχι η ανάγκη. Η ιδιοκτησία. Όταν φτιάχτηκαν αποθέματα, χρειάστηκε να τα φυλάει κάποιος. Και για να μη σου πάρουν το σιτάρι, έπρεπε να λες ότι ο θεός σου στο απαγόρεψε. Έτσι έγινε ο Γιαχβέ — θεός της απαγόρευσης, όχι της γιορτής.

Θήραια:
(σχεδόν απειλητικά ή σοφά)
Οι καλλιεργητές θυσίαζαν στον ήλιο, στους καρπούς, στο γάλα. Οι ποιμένες θυσίαζαν στον ουρανό, στο αίμα, στον νόμο.
Ο πρώτος είπε: “Η γη γεννά.”
Ο δεύτερος είπε: “Η γη είναι δική μου.”

Νίκος:
(σιωπηλά)
Γι’ αυτό τους σιχαινόταν ο Κάιν…

Ανδρέας:
Ακριβώς.

Ο μύθος δεν είναι για τον φόνο. Είναι για τη μετάβαση.
Ο Κάιν, καλλιεργητής.
Ο Άβελ, ποιμένας.
Ποιος προτίμησε ο Θεός; Τον ποιμένα. Τον κατακτητή.
Από τότε, αίμα και κτηνοτροφία παντού.

Θήραια:
Και η μητέρα – η Εύα, η Ιστάρ, η Αστάρτη –
την έκλεισαν σε σπίτι, την έντυσαν, τη σιώπησαν.
Δεν ήταν πια αυτή που δίνει. Ήταν αυτή που γεννάει σιωπηλά.
Ό,τι δεν ελέγχεται, εξορίζεται.

Νίκος:
(με τα μάτια καρφωμένα στα σύμβολα)
Και τώρα;

Ανδρέας:
(κοιτάζει εσένα, πολύ σοβαρά)
Τώρα ζούμε ανάμεσα στα θραύσματα.
Έχεις για Θεό σου τον Νόμο του Σινά, αλλά νοσταλγείς τις Εστιάδες.
Γιορτάζεις Ανάσταση, αλλά λαχταράς τα Μυστήρια της Ελευσίνας.
Θάβεις τη γη κάτω από τσιμέντο, αλλά κάτι μέσα σου θέλει ακόμα να σπείρει.

Θήραια:
(ήσυχα)
Όταν η μνήμη ξαναβρεί τη μορφή της, ο Κρόνος θα πάψει να τρώει τα παιδιά του.

[Φως πνίγεται. Μόνο το σύμβολο του τροχού λάμπει. Σιωπή.]

Ο Κρόνος στο Σινά
( Πέμπτο Μέρος)

Μονόπρακτο Ε΄: «Η Θεά ενάντια στον Νόμο»

Πρόσωπα:

• Η Θήραια – τώρα πλήρης, μια οντότητα μνήμης, φωτός και αίματος

• Ο Νόμος – απρόσωπη φωνή, πατριαρχική, διατακτική

• Νίκος– θεατής και συμμετέχων, αρχίζεις να διαλέγεις πλευρά

• Ανδρέας– σιωπηλός, απλώς παρών με σταυρωμένα χέρια

[Η σκηνή: Μια τεράστια αίθουσα, χωρίς τοίχους, γεμάτη στήλες. Μοιάζει με παλαιό ναό ή δικαστήριο. Στο κέντρο, ένα βάθρο. Η Θήραια στέκεται από τη μία. Στην άλλη, αόρατος αλλά βροντερός, ο Νόμος.]

Νόμος (φωνή απ’ το υπερπέραν):
Εσύ, που φέρεις τα σημάδια της γης και του αίματος,
προσκαλείσαι να υποταχθείς.
Εδώ δεν σπέρνεις. Εδώ υπακούς.
Εδώ δεν γιορτάζεις. Εδώ εργάζεσαι.
Εδώ δεν αναγεννάσαι. Πεθαίνεις μία φορά – και σωπαίνεις.

Θήραια (με βλέμμα ατσάλινο):
Εσύ που μιλάς σαν λίθος, δεν ήσουν πάντα εδώ.
Σε θυμάμαι παιδί, σκιά μέσα στις φωτιές μου.
Εγώ σου έμαθα να μιλάς.
Εγώ σου έδωσα τροφή και φως.
Κι εσύ, έγραψες τους Νόμους σου πάνω σε πέτρα,
για να ξεχάσεις τη σάρκα.

Νόμος:
Η σάρκα είναι αταξία.
Ο πατέρας κυβερνά.
Η γυναίκα σιωπά.
Ο υιός θυσιάζεται.
Ο λαός πειθαρχεί.

Θήραια:
Και όμως, ό,τι σκεπάζεις ανθίζει ξανά.
Ό,τι φυλακίζεις, αποσυντίθεται και γεννά.
Δεν είμαι εσύ, αλλά είμαι πριν από σένα.
Δεν είμαι Νόμος. Είμαι Ρυθμός.

Νίκος (ψιθυριστά):
Ρυθμός; Όπως… μουσική;

Θήραια (στρέφεται προς εσένα):
Ναι.
Η μουσική πριν την εντολή.
Το μούγκρισμα της αγελάδας.
Ο κύκλος της σελήνης.
Το ζύμωμα του αίματος με το ψωμί.
Εγώ είμαι η Αστάρτη πριν τον Γιαχβέ.
Η Εκάτη πριν τον Ζευ.
Η Ινάνα πριν τον Ενλίλ.
Η γυναίκα πριν την ιδιοκτησία.

Νόμος (πιο δυνατά):
Και όμως, εγώ κυβερνώ.
Εγώ χτίζω αυτοκρατορίες.
Εγώ κρατάω τους στρατούς.
Εγώ διατάσσω το θυσιαστήριο.

Θήραια (γελώντας ελαφρά):
Και εγώ τις γκρεμίζω όταν κουραστούν.
Όλα σου τα παλάτια είναι χτισμένα πάνω σε νεκρές ιέρειες.
Αλλά κάθε φορά, γεννιέται μία ακόμα.
Μέσα σε στάβλο. Μέσα σε λάσπη. Μέσα σε πόνο.

Εσύ (διστακτικά):
Και τώρα τι γίνεται;

Νόμος:
Υποτάξου ή μείνε μόνος.

Θήραια:
Χόρεψε ή χάσου.

[Η σκηνή τελειώνει. Η Θήραια τραβά εσένα σε έναν κύκλο από στάχυα. Ο Νόμος αποσύρεται με ένα τελικό μουγκρητό. Ο αδελφός σου παρακολουθεί – και ίσως χαμογελάει.]

Ο Κρόνος στο Σινά
( Έκτο Μέρος)

Μονόπρακτο ΣΤ΄: «Οι Θεοί που εκθρόνισαν τις Θεές»

Πρόσωπα:

• Θήραια – η Γυναίκα-Θεά, το Αρχέτυπο πριν την Πατριαρχία

• Χορός Θεαινών – Αστάρτη, Ινάνα, Κυβέλη, Ίσιδα, Νινχουρσάγκ, Δήμητρα

• Φωνή Ανδρών Θεών – Γιαχβέ, Ελ, Ενλίλ, Μαρδούκ, Ζευς, Κρόνος

• Νίκος– ακόμα διχασμένος

• Ανδρέας– σιωπηλός, σκιά με φλόγες στα μάτια

[Η σκηνή: Ένα τοπίο σπασμένης μνήμης. Παλαιοί ναοί μισογκρεμισμένοι. Γη που ματώνει. Οι Θεές, μία-μία, μπαίνουν και μιλούν στον χρόνο.]

Αστάρτη:
Ήμουν η αγάπη και το δόρυ. Η μητέρα και η πολεμίστρια.
Μ’ έσφαξαν στα βουνά του Ιούδα. Με έκαναν “ντροπή”.
Μα εκείνες οι γυναίκες ακόμα ανάβουν κεριά για μένα.

Ινάνα:
Κατέβηκα στον Κάτω Κόσμο και γύρισα.
Ήμουν ό,τι μπορεί να γίνει γυναίκα:
Ιέρεια. Καρπός. Δάκρυ. Πόρνη. Άστρο.
Με έντυσαν σιωπή. Αλλά η σκόνη μου είναι μέσα στη Βίβλο σας.

Κυβέλη:
Στον Όλυμπο δεν με χωρούσαν.
Με έδιωξαν για να στεφανώσουν τον πατέρα και τους γιους του.
Αλλά τα τύμπανά μου ακόμα χτυπούν στις πορείες των τρελών.

Ίσιδα:
Μάζεψα τον νεκρό μου άντρα. Γέννησα θεό μέσα από θάνατο.
Κι έγινα σκλάβα στα τεμένη του μονοθεϊσμού.
Όμως ο σταυρός μου ζει. Κρυφά. Κάτω απ’ τον άλλο.

Νινχουρσάγκ:
Η πρώτη μου σάρκα ήταν πηλός και αίμα.
Έπλασα τον άνθρωπο με οργή και πόθο.
Με ξέχασαν γιατί δεν άντεχαν μητέρα χωρίς αφέντη.

Δήμητρα:
Κάθε φορά που πεθαίνει η κόρη μου, πεθαίνει ο κόσμος.
Μα δεν πέθανε ακόμα. Γιατί είμαι γη.
Και η γη πάντα επιστρέφει.

[Ο Χορός σταματά. Σηκώνεται σύννεφο από καπνό. Οι αντρικές φωνές των «θεών» ηχούν — αλαζονικές, υπεροπτικές, κυνικές.]

Γιαχβέ (οργισμένος):
Εγώ είμαι ο μόνος.
Οι άλλοι δεν υπάρχουν.
Ούτε γυναίκα μου είχα, ούτε γιο. Μόνο Νόμο.
Και μόνο εμένα θα λατρεύεις.

Ελ (παλιός αλλά ήπιος):
Πριν εμένα, πολλοί θεοί.
Μετά εμένα, ένας θεός.
Έχασα τις κόρες μου στις θυσίες. Μα σώπασα.

Ενλίλ:
Κατέβασα κατακλυσμό.
Σκότωσα για να σταματήσει ο θόρυβος των ανθρώπων.
Η θεά-μητέρα ήθελε ζωή. Εγώ επέβαλα σιωπή.

Μαρδούκ (σαρκαστικά):
Έσφαξα τη Θεά-Δράκοντα, την Τιαμάτ.
Έφτιαξα τον κόσμο από τα σωθικά της.
Κι έγινα βασιλιάς. Κι εσείς το λέτε Δημιουργία.

Ζευς (πολιτικάντικα):
Πήρα τις μαντικές δυνάμεις της Γαίας.
Έθαψα τις Τιτάνιδες.
Άφησα κάποιες Θεές να διακοσμούν.
Για να φαίνομαι δίκαιος.

Κρόνος (βαρύς, σκοτεινός):
Εγώ ήμουν Πρώτος.
Έτρωγα τα παιδιά μου γιατί ήξερα πως ο χρόνος με σκοτώνει.
Μα εσείς με κρατήσατε ζωντανό…
…μέσα στον Γιαχβέ.

[Πλήρης σιωπή. Η Θήραια σηκώνει το χέρι. Οι Θεές πλησιάζουν και την αγγίζουν. Γίνεται πάλι φως.]

Θήραια (σε εσένα):
Διάλεξε, παιδί μου.
Την πέτρα ή τη στάχτη.
Το Νόμο ή το Ρυθμό.
Το φόβο ή την επιστροφή.

Νίκος (χαμηλόφωνα):
Μπορώ να καταλάβω πρώτα;

Θήραια:
Όχι. Πρώτα επιλέγεις.
Μετά καταλαβαίνεις.

Ο Κρόνος στο Σινά
( Έβδομο Μέρος)

Μονόπρακτο Ζ΄: Ο Διάλογος των Αδελφών

Πρόσωπα:

• Νίκος

• Ανδρέας

• (οι Θεοί και Θεές παραμένουν παρόντες αλλά σιωπηλοί, σαν αγάλματα που ακούν)

Νίκος (στραμμένος προς τις σκιές):
Ωραία, λοιπόν, μίλα. Πες μου εσύ. Εσύ που τα ξέρεις όλα.
Είναι ο Γιαχβέ ο Κρόνος; Είναι ο Νόμος ένας καταπιεσμένος φόβος της Γυναίκας;

Ανδρέας (ήσυχα, χωρίς βλέμμα):
Όχι ακριβώς. Ο Γιαχβέ είναι η ωρίμανση του Κρόνου.
Ο Κρόνος έτρωγε τα παιδιά του. Ο Γιαχβέ τους είπε: σκοτώστε τα δικά σας.
Η ίδια πατρική εξουσία, αλλά μεταφυσική.

Νίκος:
Και οι Θεές; Η Δήμητρα, η Αστάρτη, η Ίσιδα;

Ανδρέας:
Εκθρονίστηκαν από την ίδια τη μετάβαση.
Όταν ο πλεονασμός έγινε στόχος, όχι μέσο,
οι άντρες τις έσφαξαν στον βωμό της ιδιοκτησίας.

Νίκος (καγχαστικά):
Και γιατί να πιστέψω εσένα; Τι είσαι εσύ δηλαδή;

Ανδρέας:
Δεν έχει σημασία. Εγώ διάβασα τα ερείπια, όχι μόνο τα βιβλία.
Εσύ ακόμη ρωτάς τι σχέση έχει η Αφροδίτη με την Αστάρτη.
Δεν βλέπεις το χώμα πίσω απ’ τα ονόματα. Μόνο τη λάσπη.

Νίκος:
Τότε απάντα: Τι έρχεται μετά; Τι μένει όταν πέσουν κι οι θεοί;

Ανδρέας (κοφτά):
Ο Άνθρωπος.

[Ξαφνικά, φως δυνατό. Μπαίνει η φιγούρα του Ένγκελς – με παλτό, γένι και χάρτες στα χέρια. Δεν είναι φάντασμα, αλλά η προσωποποίηση της Ιστορικής Συνείδησης.]

Επίλογος – «Ο Τελευταίος Θεός: Ο Άνθρωπος»

Μονόπρακτο Επιλόγου : Η Επιστροφή του Μεγάλου “Στρατηγού”  Φρ. Ένγκελς

Ένγκελς (με ρυθμό στρατιωτικής εμβέλειας):
Ακούστε. Όχι σαν πιστοί, αλλά σαν άνθρωποι που γνωρίζουν.
Η αρχή δεν ήταν θεϊκή. Ήταν η κοινότητα, το δάσος, η φωτιά.

(Σηκώνει έναν χάρτη της Μέσης Ανατολής και τον τσαλακώνει.)

Η Πατριαρχία δεν έπεσε από τον ουρανό.
Ήρθε όταν εμφανίστηκε το απόθεμα. Η ιδιοκτησία.
Ο άνδρας έγινε κάτοχος. Η γυναίκα – αναπαραγωγική μηχανή.
Οι θεές υποχώρησαν, γιατί υποχώρησε η ισότητα.

(Σηκώνει τον τόμο της “Καταγωγής της Οικογένειας…”)
Το απέδειξα: η οικονομία γεννά τις ιδέες, όχι το αντίστροφο.

(Στρέφεται προς τον Χορό Θεαινών)
Κυρίες μου, η εποχή σας θα αναστηθεί. Όχι σαν μύθος, αλλά σαν μορφή κοινωνίας.
Η δικτατορία του προλεταριάτου θα είναι η τελευταία εξουσία – γιατί θα καταργήσει όλες.
Και τότε η Περσεφόνη θα αναστηθεί, όχι ως κόρη της νύχτας…
…αλλά ως Γυναίκα που εργάστηκε, υπέφερε, και αγωνίστηκε.

(Σηκώνει έναν σταυρό από στάχυα και αίμα.)
Και ο Άδωνης, και ο Ιησούς… δεν ήταν μόνο θύματα.
Ήταν προσωπεία της εργατικής τάξης που σταυρώνεται από την αρχαιότητα.
Αλλά δεν μένει στον σταυρό. Περνά στην αιωνιότητα.

Θήραια (χαμηλόφωνα):
Η γη θα επιστρέψει. Όχι σαν θεά.
Αλλά σαν σπίτι δίχως αφέντη.

Τέλος