Ο ρόλος της Συγκριτικής μυθολογίας στο διαπολιτιστικό υποκείμενο
Ο ρόλος της Συγκριτικής μυθολογίας στο διαπολιτιστικό υποκείμενο
1)Εισαγωγή: Συγκριτική Μυθολογία και Διαπολιτιστικό Υποκείμενο
Εισαγωγή παράγραφος 1α): Τι είναι και τι αποκωδικοποιεί
Η Συγκριτική Μυθολογία, δεν είναι μόνο η επιστημονική μελέτη των μύθων από διαφορετικούς πολιτισμούς και από άποψη αποκάλυψης της ιστορικής αλήθειας, με στόχο την αναζήτηση κοινών στοιχείων, συμβόλων, δομών και λειτουργιών. Λειτουργιών που φανερώνουν την κοινή ανθρώπινη εμπειρία και τις κοινωνικές διαδικασίες, τη διαλεκτική της εξέλιξης, πάνω και μέσα στο υποκείμενο της προφορικής παράδοσης(με πολυπλόκαμη και πολυκλαδική διασπορά, που σε πολλές περιπτώσεις συσκωτίζουν, αντί να διαφωτίζουν τους μελετητές των Μύθων), η οποία ενσωματώθηκε σε μεγάλο βαθμό σε μεγάλους συγγραφείς, η και ραψωδούς, όπως ο Ησίοδος, η ο Όμηρος(ο οποίος ακόμα και σήμερα, επ ουδενί δεν γνωρίζουμε αν είναι πραγματικό, η φανταστικό πρόσωπο, η απλά και μόνο η κωδικοποιημένη ονομασία ενός προγράμματους που αφορούσε τη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση των ιστορικών ως πρόσωπα και των ιστοριών ως συμβάντα(δεν ήταν γεγονότα, καθότι δεν είχαν καμία απόδειξη), στην εποχή του Πεισίστρατου, όταν συγκεντρώθηκαν μια σειρά από προφορικές παραδόσεις και κατ΄αυτόν τον τρόπο μετατράπηκαν και έγιναν δύο από τα σπουδαιότερα κείμενα όλων των εποχών, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια.
Εισαγωγή παράγραφος 1β): Τι επιτρέπει και μέχρι που πάει η ανάλυση των μύθων;
Η διαπολιτιστική προσέγγιση εμπλουτίζει αυτή τη μελέτη, επιτρέποντας την κριτική ανάλυση των μύθων ως αντανακλάσεων των ισχυρών δυνάμεων που διαμόρφωσαν την κοινωνική συνείδηση, τις ιδεολογίες και τις κοινωνικές σχέσεις των διαφόρων κοινωνιών, εξάλλου δεν είναι καθόλου τυχαίο του γεγονός, ότι σε μεγάλο βαθμό θεότητες που ενυπήρχαν στη μυθολογία διαπερνούσαν την επόμενη με το ίδιο πρόσωπο, αλλά με άλλο παρεμφερές όνομα, που εξέφραζε την γλωσσική επικοινωνία του κάθε λαού ξέχωρα.
Προφανώς και η μυθολογία δεν είναι η ιστορία – αυτή καθεαυτή και δε μπορεί να είναι κάτι τέτοιο – έχει διττή ερμηνεία και εκφράζει τόσο τις λαϊκές παραδόσεις, τους “άγραφους κανόνες και νόμους, όσο και την προφορική παράδοση και αναμετάδοση της, σε βάθος μεγάλων χρονικών αποστάσεων και σε αντίθεση με το παραμύθι(που δεν έχει καμία χρονολογική σήμανση – εξάλλου ξεκινάει με το “μια φορά κι έναν καιρό”), ο Μύθος έχει συγκεχυμένη χρονική σήμανση, η οποία κατά προσέγγιση μπορεί να λειτουργήσει “αποκαλυπτικά” (πχ Αποκάλυψη του Ιωάννη), αποδίδοντας και θρησκειολογικό παρανομαστή.
Δεν είναι τυχαίο ότι κάθε λογής και πάσης φύσης θρησκειολογική προσέγγιση, βασίστηκε σε κάποιο μύθο, όπως η “Θεογονία”, το” Έπος το Γκιλγκάμες”, το “Μαχαμπαράτα”, το “Ραμαγιάνα”, η “Παλαιά Διαθήκη” κλπ, δηλαδή αποτέλεσαν το κοινωνικό ασυνείδητο, που “σημειολογικά” είναι μέρος της κοινωνικής συνείδησης, έστω και διαστρευλωμένα.
Εισαγωγή παράγραφος 1γ): Ο Μύθος δεν είναι ούτε Ιστορία, ούτε Παραμύθι
Αντικειμενικά, η ιστορία βασίζεται σε τεκμηριωμένα γεγονότα και κριτική ανάλυση πηγών, ενώ ο μύθος είναι συμβολικός, με κατά προσέγγιση, δηλαδή μάλλον αδιευκρίνιστη χρονική σήμανση, η οποία βγήκε μέσα από την πυκνή λαϊκή προφορική παράδοση, με αποτέλεσμα να αποκτά μυθολογικά χαρακτηριστικά.
Από μαρξιστικής σκοπιάς, οι μύθοι δεν είναι απλώς «παραμύθια»(τα παραμύθια είναι άλλο πράγμα), ή αφηγήσεις για την προέλευση του κόσμου, αλλά κοινωνικές δομές συνειδήσεως, που αποτυπώνουν τις αντιλήψεις των ανθρώπων για την πραγματικότητα, τη φύση, την εξουσία και την κοινωνική τάξη.
Έτσι, η σύγκριση των μύθων μεταξύ πολιτισμών, μετατρέπεται και /γίνεται ένα εργαλείο για την ανάδειξη των ισχυρών και αδύνατων δυνάμεων στην παγκόσμια ιστορία, των κοινών αγώνων των λαών, αλλά και των ιδεολογικών μηχανισμών που εξυπηρετούσαν τις εξουσιαστικές δομές.
Μπορεί λοιπόν ο μύθος και η συγκριτική μυθολογία που τον – τους ερευνά και μέσα από τη σχέση που έχουν διαλεκτικά ανάμεσα σε πολιτισμούς και σε περιόδους που δε μπορούν να τις προσδιορίσουν αντικειμενικά, ωστόσο δεν είναι και Παραμύθι, γιατί το παραμύθι δεν έχει ούτε τόπο, ούτε χρονικό προσδιορισμό.
2) Εισαγωγή στη Θέση των Μαρξιστών-Λενινιστών Ιστορικών
2α) Τι ερμηνεύουν οι Μαρξιστές – Λενινιστές Ιστορικοί;
Οι μαρξιστές-λενινιστές ιστορικοί δεν αντιμετωπίζουν τους μύθους ως απλές παραδόσεις η ως κάποιες ψυχολογικές αναπαραστάσεις, αλλά ως κοινωνικά φαινόμενα που προκύπτουν από τις συγκεκριμένες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής τους συμπυκνώνοντας τες πάνω στο μοτίβο των λαϊκών, η ακόμα – ακόμα εξουσιαστικών δομών, παραδόσεων, που έχουν και το στοιχείο της προκατάληψης.
Για τους Μαρξιστές Λενινιστές Ιστορικούς οι μύθοι είναι και ιδεολογικά εργαλεία και προϊόντα της παραγωγικής διαδικασίας, αλλά και αντιεξουσιαστικό πεδίο ορισμού δια της παράδοσης, ενώ ταυτόχρονα έχει διακειμενικό χαρακτήρα – μορφή και διαπολιτιστικό περιεχόμενο.
- Οι μύθοι αντικειμενικά αποτελούν ιδεολογικά εργαλεία — μπορούν εκ των πραγμάτων να υπηρετούν την αναπαραγωγή της κυρίαρχης τάξης και των αναγκαιοτήτων.
- Αποτελούν προϊόντα μιας αντικειμενικά εκμεταλλευτικής παραγωγικής διαδικασιακής βάσης — είναι δηλαδή αντανάκλαση των προυπαρχουσών και υπαρχουσών σχέσεων παραγωγής.
- Αποτελούν μια Δυνατότητα αντι-ιδεολογικής λειτουργίας — ενώ υπάρχουν και άφθονοι λαϊκοί μύθοι που αντιπαρατίθενται στην εξουσία(δεν είναι καθόλου τυχαίο το “αντιεξουσιαστικό περιεχόμενο της Καινής Διαθήκης, η οποία γράφτηκε πολύ μετά από την φαινομενική “ανάληψη” του Ιησού στους Ουρανούς
- Σύγκριση μεταξύ κοινωνιών — η συγκριτική μυθολογία δείχνει πώς διαφορετικές κοινωνίες αντιμετώπισαν κοινά προβλήματα, που προέκυψε ιστορικά σε δύο περιόδους, από το πέρασμα των πρωτόγονων κοινωνιών, από την κοινοκτημοσύνη στην δουλοκτησία σύμφωνα με τον Ιστορικό Υλισμό, και μάλλον δικαιώνονται οι εν λόγω θεωρητικοί.
Ο λόγος είναι η αλλαγή των σχέσεων παραγωγής, όταν προέκυψε ο λεγόμενος “καταμερισμός της εργασίας” και το απόθεμα, εδώ σε αυτή τη φάση, οι Θεοί τόσο του Παγανιστικού Πολυθεϊσμού, όσο και αυτοί του Εξ Αποκαλύψεως Μονοθεϊσμού είναι και έχουν – λειτουργούν με τα υποκατώτατα δολοφονικά ένστικτα της εκδικητικότητας, χωρίζονται σε “καλούς” και “κακούς”, σε αυτούς που σημειολογικά κατέχουν την “οικονομική εξουσία” και σε αυτούς που την επωφθαλμιούν.
2βα) Κύρια Θέματα και Επιχειρήματα (Επιγραμματικά)
- Διάκριση Μύθου και Ιστορίας: Η ιστορία βασίζεται σε τεκμηριωμένα γεγονότα, ενώ ο μύθος έχει συμβολικά χαρακτηριστικά, ενίοτε χρησιμοποιείται(αν όχι πολύ συχνά), για να δικαιολογήσει ιδεολογικές αφηγήσεις.
- Χειραγώγηση της Μυθολογίας: Οι εξουσίες διαστρεβλώνουν τους μύθους για να διαιωνίσουν την ταξική κυριαρχία, μύθους που συνήθως μεταφέρονται από την προφορική παράδοση και αποτελούν λαϊκού τύπου “παραϊστορικές αφηγήσεις”, που όμως εμπεριέχουν κάποια στοιχεία αληθοφάνειας, η οποία όμως δε μπορεί να χαρακτηριστεί και αλήθεια.
- Μυθολογία και Ταξικός Καταμερισμός: Οι μύθοι αντανακλούν την ολοζώντανη απεικόνιση της αρχιτεκτονική της μεθοδολογίας της μετάβασης από κοινοτικά συστήματα σε ταξικές κοινωνίες.
- Διαπολιτισμικές Επιρροές: Οι μύθοι “δανείζονται” και επαναπροσδιορίζονται ανάλογα με τα συμφέροντα, σε διαφορετικά μήκη και πλάτη – γωνίες της εγγύς Ανατολής, της Μεσογείου, ακόμα και της υπανάπτυυκτης “δυτικής Ευρώπης”.
- Εθνικιστική και Ιμπεριαλιστική Εκμετάλλευση σύμφωνα με το Ρωμαϊκό Ιμπέριουμ):
Οι δυτικές δυνάμεις διαμόρφωσαν εθνικιστικές αφηγήσεις βασισμένες σε μύθους, δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός, ότι στήριξαν την έννοια της μυθολογίας φανατικά οι κάθε λογής και πάσης φύσης προπαγανδιστές του κονωνικού αυτοματισμού και του λεγόμενου φασισμού, στο όνομα της “αιματολογικής ανωτερώτητας”. - Επιστημονική Ιστορία vs. Μυθοπλασία Η ιστορία πρέπει να βασίζεται σε αντικειμενικά ντοκουμέντα, σε ιστορικά γεγονότα, αν στηρίζεται σε συμβάντα αποτελεί παραϊστορία και δεν είναι μέρος της Ιστορίας, ενώ αν στηρίζεται σε εικασίες ή θρησκευτικές αποκαλύψεις, αποτελεί Μυθολογία, η Μυθολογία δεν είναι Ιστορία, αλλά ο πολύ κοντινός κι αντικειμενικός συγγενής της “Παραϊστορίας”.
Αντικειμενικά, κανένας μύθος δεν είναι, αλλά ούτε και αποτελεί αντικειμενική και εμφανή ιστορία, αλλά ένα εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εξουσία ή απελευθέρωση, προσιδιάζοντας την ιστορική γραμμή της εξέλιξης από την περίοδο μετάβασης από τα πρώτα κοινοτικά συστήματα, στις πρώτες εκμεταλλευτικές δομές και στη διαχείριση του υπερπροϊόντος.
Η ιστορία αντικειμενικά πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικά κριτήρια, μακριά από “αποκαλύψεις” και εθνικιστικές παραποιήσεις και πρέπει να αποκαλύπτει την ταξική διαπάλη, τις ταξικές συγκρούσεις, που είναι ο πραγματικός κινητήριος μοχλός της ιστορίας, κι εν μέρη αλληγορικά φωτίζει και η Μυθολογία – που επαναλαμβάνουμε, δεν είναι ιστορία.
2β2) Κύρια Θέματα και Επιχειρήματα (Αναλυτικά)
2β2 – 1) Διάκριση Μύθου και Ιστορίας
2β2 – 1α. Τα Ομηρικά Έπη και ο Πεισίστρατος
Είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι ο Πεισίστρατος (ο γνωστός τύραννος των Αθηνών, που έζησε κυβέρνησε και άκμασε τον 6ο αιώνας π.Χ.) δεν “ονόμασε” ή “δημιούργησε” τα Ομηρικά Έπη με την έννοια ότι τα συνέθεσε από το μηδέν, τα οποία προϋπήρχαν σε μια είδους πανσπερμία λαϊκής παράδοσης, της οποίας η μετάδοση πραγματοποιούνταν προφορικά, ενίοτε και με αποκλίσεις από καιρούς εις καιρών και από στόμα σε στόμα.
Η επικρατούσα άποψη στην κλασική φιλολογία είναι ότι ο Πεισίστρατος (ή πιθανότερα οι συνεργάτες του, οι “Πεισιστρατείοι”), έπαιξαν κάποιας μορφής καθοριστικό ρόλο στη συλλογή, καταγραφή, οργάνωση και καθιέρωση της τελικής μορφής της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, πάνω στο όνομα του Ομήρου, που επίσης έρχονταν από τα βάθη του χρόνου, πάλι δια της προφορικής παράδοσης, χωρίς ωστόσο όμως να υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία, ότι υπήρξε ως πρόσωπο.
Πριν από την εποχή του Πεισίστρατου, τα έπη μεταδίδονταν κυρίως προφορικά από τους ραψωδούς, και υπήρχαν πολλές παραλλαγές και προσθαφαιρέσεις, τόσο στους χώρους που διαδραματίζονταν ειδικά η Οδύσσεια, όσο και στους χρόνους που προσιδίαζαν σε μεγάλο βαθμό το παραμύθι.
Η “Πεισιστράτειος Διόρθωση” ή “Πεισιστράτειος Αναθεώρηση” (όπως αναφέρεται από αρχαίους συγγραφείς όπως ο Κικέρων και ο Παυσανίας) αφορούσε:
- Τη συγκέντρωση των σκόρπιων τμημάτων: Οι ραψωδοί απήγγελλαν αποσπάσματα. Ο Πεισίστρατος φέρεται να διέταξε τη συλλογή τους σε ένα ενιαίο κείμενο.
- Την οργάνωση και τη σειρά: Έγινε προσπάθεια να δοθεί μια λογική σειρά και συνάφεια στα διάφορα μέρη, δημιουργώντας τη συνεχή αφήγηση που γνωρίζουμε.
- Την τυποποίηση του κειμένου: Στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένα “κανονικό” κείμενο που θα απαγγελλόταν με τον ίδιο τρόπο στα Παναθήναια, τη μεγάλη γιορτή της Αθήνας. Αυτό βοήθησε στην καθιέρωση του Ομήρου ως εθνικού ποιητή των Ελλήνων.
Επομένως, τα Ομηρικά Έπη που “καθιερώθηκαν” από την εποχή του Πεισίστρατου είναι:
- Η Ιλιάδα: Το έπος που αφηγείται την πολιορκία της Τροίας και τις μάχες, εστιάζοντας στην οργή του Αχιλλέα.
- Η Οδύσσεια: Το έπος που αφηγείται τις περιπλανήσεις του Οδυσσέα κατά την επιστροφή του στην Ιθάκη μετά τον Τρωικό πόλεμο.
Αυτά είναι τα δύο κορυφαία έργα που αποδίδονται στον Όμηρο και απέκτησαν την τελική τους μορφή, ή τουλάχιστον μια πολύ κοντινή στην τελική, χάρη στην προσπάθεια της εποχής του Πεισίστρατου.
2β2 – 1β. Ο Ησίοδος, Βιργίλιος & Νόννος ο Πανοπολίτης.
- Ο Ησίοδος: Ο Ησίοδος είναι ένας άλλος μεγάλος αρχαίος Έλληνας επικός ποιητής, που έζησε πιθανώς γύρω στον 8ο ή 7ο αιώνα π.Χ., δηλαδή περίπου την ίδια εποχή με τον Όμηρο ή λίγο μετά. Τα έργα του διαφέρουν σημαντικά από τα Ομηρικά Έπη, καθώς δεν είναι ηρωικά αφηγήματα πολέμου, αλλά διδακτικά έπη. Τα κυριότερα έργα του Ησίοδου είναι:
- Θεογονία: Περιγράφει τη γένεση των θεών και του κόσμου.
- Έργα και Ημέραι: Ένα διδακτικό ποίημα για την αγροτική ζωή, την ηθική και τη δικαιοσύνη.
- (Πιθανώς) Ασπίς Ηρακλέους: Ένα μικρότερο έπος, που του αποδίδεται, αν και η πατρότητα αμφισβητείται.
- Βιργίλιος (Publius Vergilius Maro): Ρωμαίος ποιητής (70 π.Χ. – 19 π.Χ.), έζησε κατά την ύστερη Ρωμαϊκή Δημοκρατία και τα πρώτα χρόνια της ηγεμονίας του Αυγούστου. Ήταν μορφωμένος, επηρεασμένος από την ελληνική παιδεία και έτυχε της εύνοιας του αυτοκράτορα.
- Βουκολικά (Eclogae) – 10 ποιήματα σε ποιμενικό ύφος, με επιρροή από τον Θεόκριτο. Μιλούν για τη φύση, την αγάπη και τον κόσμο των ποιμένων, συχνά με συμβολισμούς και υπαινιγμούς για την πολιτική κατάσταση της εποχής.
- Γεωργικά (Georgica) – 4 βιβλία για τη γεωργία, την καλλιέργεια, τη μελισσοκομία, κ.ά. Είναι ύμνος στη γη, στον κόπο και στην αναγέννηση, με φιλοσοφικό και πατριωτικό τόνο.
- Αινειάδα (Aeneis) – Το πιο φιλόδοξο έργο του, επικό ποίημα 12 βιβλίων. Αφηγείται την πορεία του Αινεία, γιου της Αφροδίτης, από την κατεστραμμένη Τροία έως την Ιταλία, όπου θέτει τα θεμέλια για την ίδρυση της Ρώμης.
Η Αινειάδα και η Προφορική Παράδοση:
α) Ο μύθος του Αινεία προϋπήρχε σε προφορικές παραδόσεις και ελληνικές αφηγήσεις (π.χ. στα «Κύπρια έπη» ή στον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα).
β) Ο Βιργίλιος δανείζεται τον ήρωα και τον αναπλάθει, μετατρέποντάς τον σε σύμβολο της ρωμαϊκής μοίρας και του αυτοκρατορικού μεγαλείου. Τοποθετεί έτσι τη Ρώμη μέσα σε ένα μυθολογικό πλαίσιο που ξεκινά από την Τροία – μια τεράστια πολιτική και ιδεολογική χειρονομία.
Ας δούμε όμως μια πολύ ελάχιστη Περίληψη της Αινειάδας:
Βιβλία 1–6: Ταξίδι του Αινεία (σαν τον Οδυσσέα) με περιπέτειες, καταιγίδες, έρωτες (κυρίως με τη Διδώ) και κατάβαση στον Άδη.
Βιβλία 7–12: Εγκαθίσταται στο Λάτιο και δίνει μάχη με τους ντόπιους (όπως ο Αχιλλέας στην Ιλιάδα), για να κερδίσει τη νέα πατρίδα.
Το έργο συνδυάζει οδυσσειακό (περιπλανήσεις) και ιλιαδικό (πόλεμος) μέρος, προσφέροντας μια ρωμαϊκή εκδοχή της επικής παράδοσης.
- Νόννος ο Πανοπολίτης – Αυτός που έγραψε τα Διονυσιακά: Το μεγάλο έπος Διονυσιακά γράφτηκε στην Ελληνιστική Εποχή (περίπου 5ος αιώνας μ.Χ., αν και κάποιοι το τοποθετούν λίγο νωρίτερα, είναι πάντως μεταγενέστερο). Ο ποιητής του είναι ο Νόννος ο Πανοπολίτης.
- Διονυσιακά του Νόννου: Είναι ένα τεράστιο έπος σε 48 βιβλία, που αφηγείται τη ζωή, τις περιπέτειες και τις εκστρατείες του θεού Διονύσου. Είναι το μακρύτερο σωζόμενο έπος από την αρχαιότητα.
Επομένως, από τα συμφραζόμενα, η σειρά είναι:
Όμηρος και Ησίοδος (Αρχαϊκή Εποχή, πιθανολογείται 8ος-7ος αιώνας π.Χ., με τον Πεισίστρατο να καθιερώνει την ομηρική γραφή στον 6ο αιώνα π.Χ.) και πολύ αργότερα ο Νόννος ο Πανοπολίτης (Ελληνιστική/Ρωμαϊκή Εποχή, 5ος αιώνας μ.Χ.).
2β2. 2. Χειραγώγηση της Μυθολογίας:
2β2 – 2β. . Οι Εποχές του Ησιόδου & Ο Μύθος της Πανδώρας: Ταξικό Υπόβαθρο
Πέντε Εποχές (Έργα και Ημέρες, 109-201)
Ο Ησίοδος περιγράφει την εκφυλιστική πορεία της ανθρωπότητας μέσα από 5 εποχές (μεταλλικές), καθεμία με κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο:
Εποχή Χαρακτηριστικά Ταξική Ερμηνεία Χρυσή
Σε πρώτη φάση οι Άνθρωποι ζούσαν με τους θεούς, χωρίς κόπο ή πόλεμο, αλλά δε μπορούσαν να ερμηνεύσουν τον κόσμο, ούτε να τον χειραγωγήσουν τεχνικά και επιστημονικά για τα δικά τους οφέλη, μέχρι που εμφανίστηκε ο καταμερισμός της εργασίας και το απόθεμα του υπερπροϊόντος, αν μπορούμε αδόκιμα να το ονομάσουμε έτσι.
Πρωτοκομμουνισμός: Χωρίς ιδιωτική ιδιοκτησία, εξουσία, ή εκμετάλλευση
Αργυρή Εποχή, Μια Νήπια, βρεφική και φυσικά βίαια εποχή αναδύθηκε,όπου εξόντωναν ο ένας τον άλλον.
Προ-ταξική βαρβαρότητα: Καθόλου κοινωνική οργάνωση.
Χάλκινη Εποχή: Πολεμικοί, άγριοι, καταστράφηκαν από τον πόλεμο.
Ο Νόμος τους ισχυρού: που σήμερα θα θύμιζε τον Αναρχοκαπιταλισμό Η βία ως μόνος νόμος.
Ηρωική Εποχή: Ημίθεοι (π.χ. Θησέας, Ηρακλής) — μοναδική εποχή βελτίωσης.
Μεταβατική φάση: Ήρωες όπως οι σημερινοί «προλετάριοι» που σε εκείνη τη φάση, αγωνίζονται κατά των Θεών σήμερα θα ονομάζαμε «ιμπεριαλιστές», σε αυτή την εποχή διακρίνονται Τιτάνες όπως ο Προμηθέας
Σιδηρά Εποχή: Δουλειά=πόνος, ηθική παρακμή, οι άνθρωποι τρώνε ο ένας τον άλλον.
Δουλοκτησία: Αλλοτρίωση, εκμετάλλευση, ψευδαισθήσεις (η «ελπίδα» της Πανδώρας).
Σημείωση Συντάκτη: Η «Ηρωική» εποχή είναι η μόνη που δεν αντιστοιχεί σε μέταλλο — ίσως επειδή ο Ησίοδος θέλει να δείξει ότι η επανάσταση είναι δυνατή.
2β2 – 2γ Πανδώρα: Η «Ελπίδα» ως Εργαλείο Καταπίεσης
- Ο μύθος λέει ότι η Πανδώρα άνοιξε το πιθάρι, απελευθερώνοντας τα κακά (ασθένειες, πόνος), αλλά κράτησε την «ελπίδα» μέσα.
- Μαρξιστική ανάλυση: Η ελπίδα είναι αφεψίαμα της ιδεολογίας — η τάξη των κυρίων παρουσιάζει την πίστη σε «καλύτερες μέρες» ως αντικατάστατο της πράξης.
- Γιατί η ελπίδα δεν δρα; Γιατί η Πανδώρα (δημιούργημα του Δία) την κρατάει κλεισμένη, όπως η εκκλησία υπόσχεται παράδεισο μετά θάνατον.
2β2 – 3) Μυθολογία και Ταξικός Καταμερισμός:
Συνοψη Στα Επικά Ποιήματα και τις Μυθολογίες: σε Συγγραφείς και Έργα, με όρους ταξικού καταμερισμού και επεκτατικών διαθέσεων και πολέμων
Εδώ θα βρούμε τους σημαντικότερους επικούς ποιητές και τα κύρια έργα τους, συμπεριλαμβανομένης της μυθολογίας που ενσωματώνουν.
2Β2. 1. Όμηρος (περίπου 8ος π.Χ. αιώνας) – Αρχαϊκή Εποχή
- Κύρια Έργα:
- Ιλιάδα:
- Περίληψη: Το έπος αφηγείται ένα μικρό χρονικό διάστημα (περίπου 50 ημερών) του δέκατου και τελευταίου έτους του Τρωικού Πολέμου. Εστιάζει στην οργή του Αχιλλέα, τη διαμάχη του με τον Αγαμέμνονα, τις μάχες μεταξύ Αχαιών και Τρώων, και καταλήγει στην ταφή του Έκτορα. Είναι γεμάτο με μάχες, ηρωισμό, θεϊκές παρεμβάσεις και βαθιές ανθρώπινες συγκρούσεις.
- Μυθολογία: Κύρια πηγή για τον Τρωικό Πόλεμο και τους Έλληνες ήρωες (Αχιλλέας, Οδυσσέας, Αγαμέμνονας, Έκτορας, Πάρης, Ελένη), καθώς και για τους Ολύμπιους θεούς (Δίας, Ήρα, Αθηνά, Απόλλων, Αφροδίτη κ.ά.) και τις παρεμβάσεις τους στις ανθρώπινες υποθέσεις, που ξεκινούσαν από την εκστρατεία για τη λεηλασία της Τροίας.
- Οδύσσεια:
- Περίληψη: Το έπος αφηγείται τις περιπλανήσεις του Οδυσσέα, βασιλιά της Ιθάκης, κατά την δεκαετή επιστροφή του στην πατρίδα μετά την άλωση της Τροίας. Περιλαμβάνει τις συναντήσεις του με μυθικά τέρατα (Κύκλωπες, Σειρήνες, Σκύλλα και Χάρυβδη), μάγισσες (Κίρκη), θεές (Καλυψώ) και την τελική του επιστροφή και αποκατάσταση της τάξης στην Ιθάκη, που περίμενε τον “Πολυμήχανο Βασιλιά της” για να συνεχίσει δια της εξουσίας του την διαχείριση του αποθέματος, ωστόσο και στην διαδρομή προς την Ιθάκη έδειχνε τη δυναμική της ταξικής του προέλευσης ως ο κάτοχος της γνώσης που την επέβαλε με τη βία ενίοτε στο πλήρωμα του.
- Μυθολογία: Πλούσια σε θαλάσσιες περιπέτειες, μυθικά πλάσματα, θεϊκές παρεμβάσεις και απεικονίσεις της αρχαίας ελληνικής ζωής και αντιλήψεων για τον κόσμο.
- Ιλιάδα:
- Ρόλος του Πεισίστρατου: Όπως αναφέρθηκε, ο Πεισίστρατος (ή οι συνεργάτες του) έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη συλλογή, οργάνωση και τυποποίηση των προφορικών παραδόσεων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας σε ένα ενιαίο, γραπτό κείμενο, πιθανώς για χρήση στα Παναθήναια, με σκοπό να τονίζουν την ανάγκαιότητα διαιώνισης της Αριστοκρατίας που συνεπάγετω δουλοκτητικών χαρακτηριστικών.
2Β2. 2. Ησίοδος (περίπου 8ος – 7ος π.Χ. αιώνας) – Αρχαϊκή Εποχή
- Κύρια Έργα:
- Θεογονία:
- Περίληψη: Πρόκειται για μια συστηματική αφήγηση της γένεσης των θεών (θεογονία) και του κόσμου (κοσμογονία). Περιγράφει την εμφάνιση του Χάους, της Γαίας, του Ουρανού, των Τιτάνων, τους πολέμους των θεών (Τιτανομαχία, Τυφωνομαχία) και την τελική επικράτηση των Ολυμπίων θεών με αρχηγό τον Δία.
Αν κοιτάξει αντικειμενικά κανείς τη Θεογονία, θα παρατηρήσει σημειολογικά ότι βρισκόμαστε στην περίοδο που περνάμε από τα πρώτα κοινοτικά συστήματα, στην περίοδο χειραγώγησης που προέκυψε από τον καταμερισμό της εργασίας και της δημιουργίας των πρώτων τάξεων. - Μυθολογία: Θεμελιώδης πηγή για την ελληνική μυθολογία, παρέχοντας γενεαλογίες και σχέσεις μεταξύ των θεών, καθώς και εξηγήσεις για φυσικά φαινόμενα.
- Περίληψη: Πρόκειται για μια συστηματική αφήγηση της γένεσης των θεών (θεογονία) και του κόσμου (κοσμογονία). Περιγράφει την εμφάνιση του Χάους, της Γαίας, του Ουρανού, των Τιτάνων, τους πολέμους των θεών (Τιτανομαχία, Τυφωνομαχία) και την τελική επικράτηση των Ολυμπίων θεών με αρχηγό τον Δία.
- Έργα και Ημέραι:
- Περίληψη: Ένα διδακτικό έπος που απευθύνεται στον αδελφό του ποιητή, Πέρση, και πραγματεύεται την ανάγκη για σκληρή εργασία, τη δικαιοσύνη και την ηθική συμπεριφορά. Περιλαμβάνει τους μύθους των πέντε γενεών του ανθρώπου (χρυσή, αργυρή, χάλκινη, ηρωική, σιδηρά) και τον μύθο της Πανδώρας.
Κατά κάποιο τρόπο σε αυτό το έργο για πρώτη φορά αναπτύχθηκε το μότο του προτεσταντισμού, “η εργασία απελευθερώνει”, κάτι που έγραφαν και οι ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. - Μυθολογία: Περιέχει μύθους που εξηγούν την ανθρώπινη κατάσταση, την προέλευση του κακού και την ανάγκη για εργασία και δικαιοσύνη.
- Περίληψη: Ένα διδακτικό έπος που απευθύνεται στον αδελφό του ποιητή, Πέρση, και πραγματεύεται την ανάγκη για σκληρή εργασία, τη δικαιοσύνη και την ηθική συμπεριφορά. Περιλαμβάνει τους μύθους των πέντε γενεών του ανθρώπου (χρυσή, αργυρή, χάλκινη, ηρωική, σιδηρά) και τον μύθο της Πανδώρας.
- Θεογονία:
2Β2. 3. Βιργίλιος (Πλήρες όνομα: Publius Vergilius Maro, 70 π.Χ. – 19 π.Χ.) – Ρωμαϊκή Εποχή
- Κύριο Έργο:
- Αινειάδα:
- Περίληψη: Είναι το εθνικό έπος των Ρωμαίων. Αφηγείται την ιστορία του Αινεία, ενός Τρώα ήρωα, ο οποίος μετά την πτώση της Τροίας ταξιδεύει προς την Ιταλία, φτάνει στο Λάτιο και ιδρύει την πόλη Λαβίνιον, καθιερώνοντας τη γενεαλογική γραμμή από την οποία θα προέλθει η Ρώμη και η οικογένεια του αυτοκράτορα Αυγούστου. Το έπος συνδυάζει στοιχεία από την Ιλιάδα (μάχες, ηρωισμός) και την Οδύσσεια (περιπλανήσεις).
Σε αυτό το έργο αναπτύσσεται η αναγκαιότητα διατήρησης της Θεϊκής καταγωγής του Αινεία (Γενεαλογία), που είναι εξόχως ταξικότατη, για τη διατήρηση της κατοχής του αποθέματος στα χέρια αυτών που μπορούν, των Αρίστων δηλαδή.
Αινείας → γιος της Αφροδίτης (Βένους) και του Άγχισα (θνητός πρίγκιπας)
Η Αφροδίτη τον γέννησε μετά από ένωση με τον Άγχισα στο όρος Ίδη.
Αυτό δίνει στον Αινεία θεϊκή καταγωγή, και από εκεί:
➤ περνά στο λατινικό γένος,
➤ και τελικά στη gens Iulia – το γένος του Ιουλίου Καίσαρα και του Αυγούστου.
Άρα, ο Αύγουστος παρουσιάζεται ως απόγονος θεών μέσω του Αινεία:
Αφροδίτη → Αινείας (Εξουσία των ημίθεων-θνητών) → Ασκάνιoς → Ιούλιοι → Αύγουστος
- Περίληψη: Είναι το εθνικό έπος των Ρωμαίων. Αφηγείται την ιστορία του Αινεία, ενός Τρώα ήρωα, ο οποίος μετά την πτώση της Τροίας ταξιδεύει προς την Ιταλία, φτάνει στο Λάτιο και ιδρύει την πόλη Λαβίνιον, καθιερώνοντας τη γενεαλογική γραμμή από την οποία θα προέλθει η Ρώμη και η οικογένεια του αυτοκράτορα Αυγούστου. Το έπος συνδυάζει στοιχεία από την Ιλιάδα (μάχες, ηρωισμός) και την Οδύσσεια (περιπλανήσεις).
- Αινειάδα:
- Μυθολογία: Ενσωματώνει την ελληνική μυθολογία με ρωμαϊκές παραδόσεις και θεότητες, δικαιώνοντας την ίδρυση της Ρώμης και την καταγωγή της από τους Τρώες.
2Β2. 4. Νόννος ο Πανοπολίτης (περίπου 5ος μ.Χ. αιώνας) – Ελληνιστική/Ύστερη Ρωμαϊκή Εποχή
- Κύριο Έργο:
- Διονυσιακά:
- Περίληψη: Το μακρύτερο σωζόμενο έπος από την αρχαιότητα (48 βιβλία). Αφηγείται αναλυτικά τη ζωή του θεού Διονύσου, από τη γέννησή του μέχρι τις εκστρατείες του στην Ινδία, τις μάχες του με Τιτάνες και Γίγαντες, τους θριάμβους του και την καθιέρωση της λατρείας του.
Ο Διόνυσος παρότι Θεός, έχει μια έφεση να χρησιμοποιεί την ταξική διαμόρφωση των εποχών ως εκείνος που “διασκεδάζει” και ψυχαγωγείται με το απόθεμα του τα βράδια, απολαμβάνει τον πλούτο που κέρδισε, τόσο από τους αντιπάλους διεκδικητές, όσο και από τους ακόλουθους του. - Μυθολογία: Πλούσια πηγή για τη μυθολογία του Διονύσου και τις σχετικές με αυτόν λατρείες, καθώς και για πλήθος άλλων μυθολογικών αναφορών.
- Περίληψη: Το μακρύτερο σωζόμενο έπος από την αρχαιότητα (48 βιβλία). Αφηγείται αναλυτικά τη ζωή του θεού Διονύσου, από τη γέννησή του μέχρι τις εκστρατείες του στην Ινδία, τις μάχες του με Τιτάνες και Γίγαντες, τους θριάμβους του και την καθιέρωση της λατρείας του.
- (Πιθανώς και) Μεταβολή του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου: Ένα άλλο έργο του Νόννου, χριστιανικού περιεχομένου, που δείχνει τη μετάβαση από τον παγανισμό στον χριστιανισμό στην ύστερη αρχαιότητα, διδάσκοντας την αναγκαιότητα μετάβασης της εξουσίας, στους “έχοντες και κατέχοντες” .
- Διονυσιακά:
2Β2 5. Χατζή Μπεκτάς Βελί (περίπου 13ος αιώνας μ.Χ.) – Ύστερη Μεσαιωνική Ισλαμική Εποχή
Κύριο Έργο:
“Βιλάγιατ Ναμέ” (Το Βιβλίο της Αγιοσύνης) (αν και αποδίδεται μεταγενέστερα από μαθητές του)
Περίληψη:
Ένα έργο που περιγράφει τη ζωή, τα θαύματα και τις διδασκαλίες του Χατζή Μπεκτάς, ενός σούφι μυστικιστή και ιδρυτή του μπεκτασικού τάγματος. Το έργο διαπλέκει τοπική λαϊκή παράδοση, ισλαμική θεολογία και μυστικιστική πρακτική, προβάλλοντας έναν αγιασμένο, σοφό και θεραπευτή-ηγέτη που υπερβαίνει θρησκευτικά και πολιτισμικά όρια, τα οποία σε μεγάλο βαθμό βάζουν ταξικά χαρακτηριστικά βασισμένα πάνω στην Παλαιά Διαθήκη και στις 10 Εντολές, οι οποίες επίσης είχαν ταξικά χαρακτηριστικά και βαθιά τιμωρητικά, σε όποιον, η όποια παραβίαζε την ιεραρχία, δηλαδή την ταξική διαίρεση της κοινωνίας, δήλωνε πίστη στον αφέντη – προύχουντα και ο υποτακτικός ήταν ένας φαμέγιος, ερωτευμένος με τον αφέντη του, που ποτέ δεν θα τον άφηνε χωρίς τη δούλεψη του.
Μυστικισμός / Πνευματικότητα:
Ο Χατζή Μπεκτάς διδάσκει μια μορφή εσωτερικού Ισλάμ, που δίνει έμφαση στην ισότητα, τον συμβολισμό και τη σύνδεση με τον Θεό μέσα από αγάπη και πράξη. Χαρακτηρίζεται από ένα ανεκτικό, ειρηνικό μήνυμα που επηρέασε βαθιά τα Βαλκάνια.
2Β2. 6. Τζελαλεντίν Ρουμί (1207–1273 μ.Χ.) – Ύστερη Ισλαμική Χρυσή Εποχή / Περσοτουρκική Λογοτεχνία
Κύριο Έργο:
“Μεσνεβί” (ή Μεσνεβίι Μαναβί)
Περίληψη:
Ένα εκτενές ποιητικό έργο έξι τόμων, γραμμένο σε διδασκαλικό στυλ, γεμάτο αλληγορίες, παραβολές, ιστορίες και στοχασμούς γύρω από τη θεία αγάπη, τη γνώση, τον εαυτό και τον Θεό. Ο Ρουμί βλέπει τον Θεό ως την απόλυτη Αγάπη και τον άνθρωπο ως ταξιδιώτη που επιστρέφει στην Πηγή του.
Η πηγή του απλού ανθρώπου “φαμέγιου” δλδ, είναι όπως παραπάνω ταξικά χαρακτηριστικά, επίσης βασισμένα πάνω στην Παλαιά Διαθήκη και στις 10 Εντολές, οι οποίες επίσης είχαν ταξικά χαρακτηριστικά και βαθιά τιμωρητικά, σε όποιον, η όποια παραβίαζε την ιεραρχία, δηλαδή την ταξική διαίρεση της κοινωνίας, δήλωνε πίστη στον αφέντη – προύχουντα και ο υποτακτικός ήταν ένας φαμέγιος, ερωτευμένος με τον αφέντη του, που ποτέ δεν θα τον άφηνε χωρίς τη δούλεψη του.
Μυστικισμός / Θεολογία:
Ο Ρουμί θεωρείται κορυφαία μορφή του σούφικου Ισλάμ. Με το έργο του καθιέρωσε μια ποίηση που συνδυάζει μυστικισμό, φιλοσοφία και θρησκεία. Επηρέασε βαθιά τον ισλαμικό και παγκόσμιο στοχασμό, εκφράζοντας τη θεϊκή ένωση ως μια μυστικιστική έκσταση και έρωτα.
Συγκριτικός Πίνακας Επικών & Μυστικιστικών Ποιητών
| Στοιχείο | Όμηρος | Ησίοδος | Βιργίλιος | Νόννος | Χατζί Μπεκτάς Βελή | Τζελαλεντίν Ρουμί |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Εποχή | 8ος αι. π.Χ. | 7ος αι. π.Χ. | 1ος αι. π.Χ. | 5ος αι. μ.Χ. | 13ος αι. μ.Χ. | 13ος αι. μ.Χ. |
| Περιοχή | Ιωνία (Μικρά Ασία) | Βοιωτία | Ιταλία | Αίγυπτος (Ελληνιστικός κόσμος) | Ανατολία (Τουρκία) | Περσία (Κόνια, σημερινή Τουρκία) |
| Γλώσσα | Αρχαία Ελληνικά | Αρχαία Ελληνικά | Λατινικά | Ελληνιστική Ελληνική | Οθωμανικά Τουρκικά, Αραβικά, Περσικά | Περσικά |
| Είδος | Επικό ποίημα | Διδακτικό ποίημα | Εθνικό-επικό | Μυθολογικό επικό | Μυστικιστική διδαχή | Σουφιστική ποίηση – Μυστικισμός |
| Κύριο Έργο | Ιλιάδα, Οδύσσεια | Θεογονία | Αινειάδα | Διονυσιακά | Βιλάγιετ Ναμέ (θρύλοι & ρήσεις) | Μεσνεβί (Masnavi), Δίβαν |
| Ύφος | Ηρωικό, λιτό, επικό | Ηθικό, διδακτικό, ποιητικό | Ρητορικό, πολιτικό | Πλούσιο, μεταμορφωτικό | Αλληγορικό, παραβολικό | Συμβολικό, υπερβατικό |
| Θεματολογία | Τρωικός Πόλεμος, ήρωες | Δημιουργία κόσμου, ηθική | Ίδρυση Ρώμης, μοίρα | Θρίαμβος του Διονύσου | Εσωτερική καθοδήγηση, πίστη | Αγάπη Θεού, ένωση με το Θείο |
| Ρόλος του Θείου | Θεοί ανθρωπόμορφοι | Θεϊκή τάξη, γενεαλογία | Μοίρα και Θεία Πρόνοια | Θεότητες μεταμορφωτικές | Θεία Φώτιση (Μπατάνι πίστη) | Θεός ως Αγαπημένος, εσωτερικός οδηγός |
| Κεντρική Φιγούρα | Αχιλλέας, Οδυσσέας | Ο ποιητής ως φορέας σοφίας | Αινείας | Διόνυσος | Ο Σοφός Διδάσκαλος (π.χ. Αλή) | Ο αγαπημένος του Θεού / Μυστικός εραστής |
| Επίδραση | Βάση ευρωπαϊκής ποίησης | Κοσμογονική παράδοση | Πολιτισμική ταυτότητα Ρώμης | Υστεροελληνική μυθοπλασία | Ίδρυση μπεκτασικής τάξης | Θεμελιωτής του σουφιστικού λόγου |
4. Διαπολιτισμικές Επιρροές:
“Οι μύθοι “δανείζονται” και επαναπροσδιορίζονται ανάλογα με τα συμφέροντα, σε διαφορετικά μήκη και πλάτη – γωνίες της εγγύς Ανατολής, της Μεσογείου, ακόμα και της υπανάπτυκτες περιοχές της “δυτικής Ευρώπης”.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε το γεγονός, ότι ολόκληρη η μυθολογική παράδοση ενός λαού, η μιας λαότητας στην Αρχαιότητα και σε κάθε Αρχαιότητα, αναδείχνει τις σχέσεις που αντικειμενικά αναπτύχθηκαν, είτε δια του εμπορίου, είτε δια των πολέμων, είτε δια της Γεωργικής Επανάστασης, η οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην μεταβίβαση Θεοτήτων από τη μια μυθολογία στην άλλη, λες και είναι σκυταλοδρομία, διαμορφώνοντας και επηρρεάζοντας η μία λαϊκή και προφορική παράδοση της άλλης, πάνω και μέσα στη διαμόρφωση των αρχαίων κοινωνιών, θρησκειών κτλ.
Άλλο ένα χαρακτηριστικό που θα δούμε σε έναν από τους παρακάτω πίνακες, είναι το εξης, ότι οι Ετρούσκοι σύμφωνα με τη μυθολογία – αλλά όχι σύμφωνα με την Ιστορία – χαθηκανα από την ιστορία, όπως οι Ασσύριοι(οι Ασσύριοι πιθανολογείται, από μια μερίδα Γερμανών ιστορικών να είναι οι πρόγονοι, η μέρος – ένα παρακλάδι των προγόνων των αρχαίων Γερμανών, οι οποίοι ήταν οι Αρχαίοι Σκανδιναβοί, από τη μια ρίζα, από την άλλη ρίζα – παρακλάδι, είναι απόγονοι του αδελφου του Σημ, του Ιαφέθ και πιο συγκεκριμένα, άμεσοι απόγονοι του υιού του Μαγώγ), έτσι και οι Ετρούσκοι εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς, η μήπως κι εδώ υπάρχει κάτι άλλο που η συνέχεια του, γέννησε μια Κραταιά φυλή που σήμερα έχει στο “γενετικό κώδικα” το 70% των Ευρωπαίων, όχι σύμφωνα με την Ιστορική Έρευνα, αλλά με βάση τις εικασίες της χειραγωγούμενης από τους “εθνικιστές θεωρητικούς, μυθολογία των Τατάρων!!!
Οι “χαμένοι” επίσης από την Ιστορία, όπως οι Ασσύριοι, οι “Ετρούσκοι”, ή “Τυρρηνοί”, ή “Ρασίννες” δηλαδή, “πήραν τον αμαθιώ τους” και έφυγαν, ταξιδεύοντας προς Ανατολάς της Κασπίας, από την Τυρρηνική Χερσόνησο, ως πρώτο Ιταλιώτες, βολοδέρνοντας – περιφερόμενοι στις δυτικές στέπες της Ευρασίας, μέσω του Θεού του Έρωτα και της Ομορφιάς “Τουράν”.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Ετρούσκοι κατάγονταν από λαούς της Ανατολίας και του Αιγαίου που κατέφυγαν προς δυσμάς, μετά από λιμό στη σημερινή δυτική Τουρκία, ένας άλλος, επίσης σπουδαίος Έλληνας ιστορικός, ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, αντέτεινε ότι ο προ-ρωμαϊκός πολιτισμός, ήταν ήταν γηγενής της ιταλικής χερσονήσου.
Άλλες πηγές, αναφέρουν ότι προήλθαν από το σύμπλεγμα ανάμεσα στην Κασπία και τη Μαύρη θάλασσα, φτάνοντας στη γεωγραφική περιοχή της σημερινής Ζαπορίζια της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Πιθανόν και σύμφωνα με μυθολογικούς ισχυρισμούς ορισμένων Τουρανιδών ιστορικών, να είναι και ο γενάρχης των λεγόμενων Τουρανικών – η Τουρκικών Φύλων, μιας και καταφέρει να αναμειχθεί με τους Σκύθες της Ευρασίας, πρώτα ξαδέλφια των Μογγολικών Φύλων, χωρίς να είναι όμως επακριβώς Μογγολικά φύλα, καθότι τα ξαδέρφια τους, ζούσαν ακόμα ανατολικότερα.
Οι Μογγόλοι είναι οι νομαδικοί Λαοί της Ανατολικής Στέπας, ενώ οι Σκύθες της Δυτικής Στέπας(και πάλι ο Ηρόδοτος αναφέρεται σε αυτούς), με τους οποίους ήρθαν σε ένα γενετικό μείγμα, μέσω”κοινωνίας γάμου” με τους Ετρούσκους.
Οι τελευταίοι εναγωνίως έψαχναν τα γονικά τους εδάφη στη Μικρά Ασία, αλλά κατά λάθος και κατά τύχη, ίσως και λόγω σύγχυσης βρέθηκαν, πολύ βορειότερα από την Λυκία, ανατολικά της Μαύρης Θάλασσας, ανάμεσα σε αυτήν και την δυτική Κασπία. Κατά αυτό τον τρόπο, εγκαταστάθηκαν και πάλι στην Ασία, αλλά αυτή τη φορά στις δυτικές στέπες της Ευρασίας και όχι στην Λυκία της Μικράς Ασίας, απ΄ όπου προήλθαν σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, όπως προείπαμε.
Με την νέα τους φυγή κάπου στον 6ο Αιώνα π.Χ, όσοι δεν συνέχισαν να παραμένουν στην Βόρειο Κεντρική Δυτική Ιταλία, μετανάστευσαν και αναμείχθηκαν με τους δυτικούς λαούς της Στέπας, τους Σκύθες, δηλαδή, τα λεγόμενα Ταταρομογγολικά φύλα, συγγενή με τα Μογγολικά(τα οποία συνέχισαν να είναι νομαδικά φύλα της Ανατολικής όμως στέπας), και τα οποία ξεχώρισαν, από τα συγγενικά Ταταρομογγολικά της δυτικής Στέπας, μέσω του νεότεροι μίγματος των Ετρούσκων με τους Σκύθες, που επίσης ξαναγύρισαν, ως πολεμιστές και ιππείς, και πάλι στην Ευρώπη μέσω του Αττιλα, του Ταμερλάνου και όχι της μεγάλης Ορδής του Τζένγκις Χαν, που ήταν καθαρός Μογγόλος και όχι Ταταρομογγόλος, δλδ Τουρανός, δλδ Τουρκομάνος, δλδ – δλδ, σύμφωνα με τις μυθολογικές εικασίες ορισμένων Τούρκους Ιστορικούς, ένα μείγμα Ετρούσκων και Σκυθών, δια του γενάρχης των Τουρανίδων, Τουράν, που ήταν ο Θεός του Έρωτα των Ετρούσκων.
Όλα τα παραπάνω είναι όμως εικασίες, μιας μυθολογίας που επίσης δεν είναι καταγεγραμμένη, ίσως χειραγωγούμενη για τον Υπερτουρανικό Ιμπεριαλισμό, αλλά και την Μαγυάρικη Μυθολογία, που κι αυτή είναι Τουρανική, όπως και η Φινλανδική, και όχι με βάση τα ιστορικά στοιχεία και τις αποκαλύψεις της αρχαιολογικής σκαπάνης, η των καταγεγραμμένων ιστορικών γεγονότων.
Όλα όμως τα παραπάνω τα εξετάζουμε από την διαπολιτισμική σχέση των μύθων και των αρχαίων θρησκειών, που συγκλίνουν αποκλειστικά και μόνο στη μυθολογική διάσταση και στην αντίληψη της μυθολογίας ως μιας συνεπαγόμενης “διαστρεβλωμένης” λαϊκής παράδοσης και της πανσπερμίας προφορικού λόγου στο διαπολιτισμικό γίγνεσθαι. Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση ώς προς το φαντασιακό, όχι όμως ως προς το πραγματικό, καθώς η μυθολογία συχνά αντανακλά (έστω και παραμορφωμένα) τις αντιλήψεις, τις μετακινήσεις και τις αλληλεπιδράσεις των λαών.
Σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκε και επεκτάθηκε από διάφορους σαλτιμπάγκους λαοπλάνους ρήτορες και δημαγωγούς, προπαγανδιστές συγγραφείς της αιματολογικής ανωτερότητας, μίας αποικιοκρατικής ευρωπαϊκής κυρίως φυλής, με σκοπό την προώθηση κι εμβάθυνση των επιθετικών εθνικιστικών και αυτοκρατορικών φιλοδοξιών και οικονομικών σχεδιασμών της άρχουσας τάξης της χώρας τους, κι εδώ χρειάζεται να εστιάσουμε την προσοχή μας, και αυτού του τύπου οι συνδέσεις, είναι ο συνδετικός κρίκος της “παραϊστορίας” με τη μυθολογία και που τελικό στόχο έχει την διαστρέβλωση του ιστορικού γεγονότος, από φαντασιακού τύπου μεγαλόπνοες επεκτατικές σκέψεις και σχεδιασμούς της κυρίαρχης τάξης μιας χώρας, και ονομάζεται σήμερα “εθνικισμός”.
Διαπολιτισμικές Συνδέσεις Θεοτήτων: Πίνακας Συγχρονισμού
Θα δούμε πώς οι ίδιοι θεοί «μετακινούνται» μεταξύ πολιτισμών, συχνά με ταξικές προεκτάσεις:
Ελληνική Θεότητα | Παρόμοιοι σε Άλλους Πολιτισμούς | Σχέσεις & Ταξική Σημασία |
Αφροδίτη | Αστάρτη (Ασσύριοι), Ινάννα (Σουμέριοι) | Θεές fertility & πορνείας — λατρεύονταν από εργάτες/δούλους ως απελευθέρωση. |
Απόλλωνας | Λύκος/Βέλος (Σλάβοι Νευροί), Μπαλ (Φοίνικες) | Εξωγήινη προέλευση (Υπερβόρειοι=πρωτόγονοι Σλάβοι). Η λατρεία του ως φωτιστή (κατά της παγανιστικής σκοτεινιάς). |
Άρης | Ασσούρ (Ασσύριοι), Τιου (Γερμανοί) | Επιθετικός θεός πολέμου — οι Ασσύριοι τον εξύψωναν για να δικαιολογήσουν αυτοκρατορικές κατακτήσεις. |
Δίας | Μπααλ-Χαμόν (Φοίνικες), Όντιν (Σκανδιναβοί) | Δικτατορικός θεός — η εξουσία του ως ανακύρωση της ιεραρχίας μετά την Τιτανομαχία. |
Πανδώρα | Εύα (Π.Διαθήκη), Νορν (Σκανδιναβία) | Γυναίκες ως «αιτίες» της πτώσης — πατριαρχική ερμηνεία για να δικαιολογηθεί η καταπίεση. |
Παράδειγμα Σύνδεσης:
Λητώ η μητέρα του Απόλλωνα και της Άρτεμις στον σύνδεσμο που υπάρχει εδώ και αφορά προηγούμενη αρθρογραφία θα δείτε από που και για πιό λόγο η Λητώ και για ποιό λόγο βρέθηκε στη Λυκία της Μικράς Ασίας , όπου και κατέφυγε για να γεννήσει την Άρτεμις και τον δίδυμο αδελφό της Απόλλωνα, υποδυόμενη τη Λύκαινα, για να αποφύγει τη μύνη και οργή της Ήρας, καθότι παιδιά του Δία Αμφότερα, φυσικά από εξωσυζυγική σχέση του με τη Λητώ.
Η Λητώ σύμφωνα με το Μύθο ήρθε από την Υπερβορεία, στάθμευσε την Λυκία σα Λύκαινα και γέννησε στην αναδυόμενη Δήλο τα δίδυμα Θεϊκά βρέφη.
Αν λάβουμε υπόψιν μας τη σοφιστική που τόσο πολύ αγαπούν οι ιστοριοδίφες, με βάση τη γλώσσα και τα ονοόματα της Λητούς, (Λέτο, Λητώ, Λατώ, Λάτβιο, Λάττιο, η Λάτσιο κλπ), ότι είναι Θεά του κυνηγιού, ότι λάτρευαν οι Αρχαιοσλάβοι “Νεβροί” τους Λύκους και τους Λυκανθρώπους, εξάλλου έκαναν και θυσίες στο όνομα τους, ότι οι Πολωνοί ονομάζονται και Λάτοι, οι Λιθουανία, η Λιέτουβα, Λάτβια η Λεττονιά στα Ελληνικά, που αμφότερα στις γλώσσες τος προέρχονται από το μόριο Λέτο, η Λάτο, θεωρούν ομαδικώς ότι ο Απόλλωνας, είναι και δικός τους.
Με τη διαπολιτισμικότητα δε βγάζεις άκρη, ειδικά όταν οι μυθολογικές εκφάνσεις και εκφράσεις, μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά τη θέληση και τη βούληση του οποιουδήποτε, κατ΄όπως θέλουν.
3. Ζωροαστρισμός & Παλαιά Διαθήκη: Η Πρώτη Ταξική Πόλωση
Ο Ζωροαστρισμός (Περσία, ~1500 π.Χ.) επηρέασε καθοριστικά την Παλαιά Διαθήκη:
Αχουρα Μάζντα (Φως) vs Αγκρά Μάινιου (Σκοτάδι): Ο δυαλισμός γίνεται ηθικός (καλός/κακός) — και όχι απλά φυσικός.
Στην Π.Διαθήκη, ο Γιαχβέ παίρνει το ρόλο του Αχουρα Μάζντα, ενώ ο Σατανάς είναι ο Αγκρά Μάινιου.
Ταξική Προβολή: Ο Γιαχβέ δεν ανέχεται άλλους θεούς (π.χ. Μολοχ) — αυτό αντανακλά την κεντρική εξουσία των Ιουδαίων ιερέων έναντι των γηγενών λαών της Κανάαν.
Σύγκριση με τον Δευκαλίωνα:
Ο Κατακλυσμός και στους δύο μύθους είναι ταξικός καθαρμός:
Στην Π.Διαθήκη, ο Νώε σώζει τα «καθαρά» ζώα (κατά Leviticus).
Στον Ησίοδο, ο Δευκαλίων δεν είναι ιερέας, αλλά απλός άνθρωπος — ίσως ως αντίβαρο στην ιερατική εκδοχή.
Η Μυθολογία ως «Καθρέφτης» της Πραγματικότητας
Δεν υπάρχουν «τυχαίες» ομοιότητες: Οι θεοί «μεταναστεύουν» με εμπόρους, στρατούς, δούλους.
Π.χ., η Αστάρτη γίνεται Αφροδίτη όταν οι Έλληνες έμποροι εγκαθίστανται στην Κύπρο (αποικιακή διάχυση, τόσο απο τους Αχαϊούς, όσο και από τους Μυκηναίους).
Ο Τζόκερ, που παρουσιάζουν ως κακό στο Χόλυγουντ: Είναι μια αναφορά των σύγχρονων Αγγλοσαξώνων, στο αρχέτυπο του Τρίκστερ, αυτός υπάρχει παγκοσμίως (Λόκι, Ερμής, Κόιωτε) — πάντα ως απειλή για το status quo.
. Ο Άκεννατον & ο Αγκρά Μάινιου: Μια Εξαιρετική Παρατήρηση
Η σύγκριση του Αγκρά Μάινιου η Αριμάν (Ζωροαστρισμός), με τον Άκεννατον (Αίγυπτος, 14ος αι. π.Χ.) είναι πραγματικά εύστοχη παρατήρηση που πυκνά – συχνά ακούμε, αλλά με μια κρίσιμη διαφορά:
Άκεννατον: Ήταν εκείνος ο Φαραώ, που εκτόπισε όλους τους θεούς υπέρ του Ατέν (ηλιακός δίσκος). Ήταν μονόθεος, αλλά όχι δυαλιστής — δεν είχε έναν «αντίπαλο» όπως ο Αγκρά Μάινιου.
Αγκρά Μάινιου: Στον Ζωροαστρισμό, είναι ο απόλυτος εχθρός του Αχούρα Μάζντα (καλός θεός). Αντιπροσωπεύει το ψέμα, τον σκοταδισμό, την καταπίεση.
Ταξική Ανάλυση:
Ο Άκεννατον κατέλυσε τη δύναμη των ιερέων του Άμων (δηλαδή, έκανε αστική επανάσταση εναντίον της θεοκρατίας).
Ο Αγκρά Μάινιου, όμως, είναι ο «σατανάς» των φτωχών — μια ιδεολογική δημιουργία για να δικαιολογηθούν οι ανισότητες («Ο κόσμος είναι κακός λόγω του Σκοταδού, όχι λόγω των βασιλιάδων»).
Συμπέρασμα:
Ο Άκεννατον ήταν υλιστής μεταρρυθμιστής, ενώ ο Αγκρά Μάινιου είναι ιδεαλιστική προβολή της ταξικής πάλης.
2. Ο Περούν: Ο Σλάβος Δίας (και Οπλισμένος Προλετάριος)
Ο Περούν (Перун) είναι όντως ο αντίστοιχος του Δία στους Σλάβους, αλλά με σοσιαλιστικές αποχρώσεις:
Κοινά Χαρακτηριστικά με τον Δία:
Θεός της κεραυνού και της πολεμικής δύναμης.
Αρχηγός του πανθέου (όπως ο Δίας στην Ελλάδα).
Σύμβολο αυθεντίας, αλλά και δικαιοσύνης (καταπολεμά τα «τέρατα» της χάους).
Σλάβικες Ιδιαιτερότητες (Προλεταριακές Ρίζες):
Λαϊκός Θεός:
Ο Περούν δεν είχε μεγάλους ναούς όπως ο Δίας — λατρευόταν σε δασικές εκτάσεις ή βουνά. Αυτό δείχνει αποκέντρωση θρησκευτικής εξουσίας.
Στην Ρουσία, οι αγρότες έλεγαν: «Ο Περούν βροντά, άρα θα έχει καλή σοδειά» — δηλαδή, παραγωγική δύναμη, όχι απλώς τιμωρία.
Οπλισμένος Λαός:
Τα άρματά του (τσεκούρι, σφυρί) θυμίζουν εργαλεία όχι μόνο πολέμου, αλλά και εργασίας.
Σε ορισμένους μύθους, ο Περούν μαχόταν με τον Βέλες (θεό του πλούτου και της υποχθόνιας σκοτεινιάς) — μια αλληγορία της ταξικής πάλης.
Μεταπολίτευση στον Χριστιανισμό:
Όταν ο Βλαντίμιρ ο Μέγας εξαναγκάστηκε να βαπτιστεί (989 μ.Χ.), ο Περούν απαγορεύτηκε, αλλά οι Σλάβοι συνέχισαν να τον λατρεύουν κρυφά.
Αυτό δείχνει αντίσταση στην ιδεολογική κυριαρχία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Σύγκριση με τον Δία:
Ο Δίας επιβεβαιώνει την τάξη των αριστοκρατών (Ολύμπιοι vs Τιτάνες).
Ο Περούν αντιπροσωπεύει την τάξη των ελεύθερων πολεμιστών-αγροτών (προ-φεουδαρχική κοινωνία).
3. Επιπλέον Διαπολιτισμικές Συνδέσεις
Ας δούμε και άλλες «ταξικές» συγγένειες θεοτήτων:
Σλάβικος Θεός | Αντίστοιχος σε Άλλους Πολιτισμούς | Ταξική Σημασία |
Βέλες | Ερμής (Έλληνες), Λόκι (Σκανδιναβοί) | Θεός πλούτου & εξαπάτησης — συχνά εχθρός του Περούν (όπως ο Λόκι με τον Θωρ). |
Μόκος (Μάτερ Σβα) | Γαία (Έλληνες), Νέρθους (Γερμανοί) | Γη-Μητέρα ως βάση της αγροτικής οικονομίας (προ-κεφαλαιοκρατική περίοδος). |
Σβαρόγ (Ηλιακός Θεός) | Απόλλωνας (Έλληνες), Μίθρας (Πέρσες) | Σύμβολο κολεκτιβισμού — λατρευόταν από κοινοτικές ομάδες. |
3. Επιπλέον Διαπολιτισμικές Συνδέσεις
Ας δούμε και άλλες «ταξικές» συγγένειες θεοτήτων:
Σλάβικος Θεός | Αντίστοιχος σε Άλλους Πολιτισμούς | Ταξική Σημασία |
Βέλες | Ερμής (Έλληνες), Λόκι (Σκανδιναβοί) | Θεός πλούτου & εξαπάτησης — συχνά εχθρός του Περούν (όπως ο Λόκι με τον Θωρ). |
Μόκος (Μάτερ Σβα) | Γαία (Έλληνες), Νέρθους (Γερμανοί) | Γη-Μητέρα ως βάση της αγροτικής οικονομίας (προ-κεφαλαιοκρατική περίοδος). |
Σβαρόγ (Ηλιακός Θεός) | Απόλλωνας (Έλληνες), Μίθρας (Πέρσες) | Σύμβολο κολεκτιβισμού — λατρευόταν από κοινοτικές ομάδες. |
Διαπολιτισμική Σχέση Θεών & Μύθων – Από Παράδοση σε Παράδοση
4α1. Κοινά Αρχέτυπα & Μεταμορφώσεις:
Οι περισσότεροι πολιτισμοί αναπτύσσουν παρόμοια μοτίβα και αφηγήσεις για να εξηγήσουν τον κόσμο, με θεούς που ενσαρκώνουν τις ίδιες βασικές δυνάμεις:
| Αρχέτυπο | Παράδειγμα |
|---|---|
| Θεός Δημιουργός | Ατούμ (Αίγυπτος), Μαρντούκ (Βαβυλώνα), Μπράχμα (Ινδία), Ουρανός-Χάος (Ελλάδα), Θεός (Παλαιά Διαθήκη) |
| Κατακλυσμός – Θεϊκή Τιμωρία | Νώε (Ισραήλ), Δευκαλίων (Ελλάδα), Ουτναπιστίμ (Μεσοποταμία), Μάνου (Ινδία) |
| Ήρωας που νικά το Χάος | Μαρντούκ vs Τιαμάτ, Θησέας vs Μινώταυρος, Απόλλωνας vs Πύθων, Ινδρα vs Βρίτρα |
| Θεότητα Ήλιου/Φωτός | Ρα (Αίγυπτος), Σαμς/Σαμάς (Μεσοποταμία), Ήλιος (Ελλάδα), Σουριγια (Ινδία), Μιθρα (Περσία) |
4α2. Ο Μύθος του Κατακλυσμού – Παράλληλες Παραδόσεις
| Πολιτισμός | Προσωπικότητα | Περιγραφή |
|---|---|---|
| Μεσοποταμία (Έπος Γκιλγκαμές) | Ουτναπιστίμ | Θεϊκή εντολή για να σωθεί από τον κατακλυσμό. Κατασκευή κιβωτού. |
| Εβραϊκή Παράδοση | Νώε | Πανομοιότυπη αφήγηση με την προσθήκη της ηθικής κρίσης. |
| Ελληνική Παράδοση | Δευκαλίων & Πύρρα | Επιζούν του κατακλυσμού με κιβωτό. Δημιουργούν νέο ανθρώπινο γένος. |
| Ινδική Παράδοση (Μανού) | Μανού & το ψάρι (Ματσά) | Το ψάρι που του λέει να φτιάξει κιβωτό για να σωθεί από τον κατακλυσμό. |
Κοινή ρίζα: Η φοβία της θεϊκής τιμωρίας και η ανάγκη επανεκκίνησης της ανθρωπότητας.
4α3.. Οι Θεοί Πολεμιστές & Ουράνιες Δυνάμεις
| Πολιτισμός | Πολεμιστής Θεός | Αντίπαλος | Συμβολισμός |
|---|---|---|---|
| Ινδία | Ίντρα | Βρίτρα (δράκος) | Νίκη του φωτός επί του σκότους |
| Βαβυλώνα | Μαρντούκ | Τιαμάτ (χαοτικό νερό) | Δημιουργία από το χάος |
| Ελλάδα | Απόλλων | Πύθων (φίδι) | Εγκαθίδρυση τάξης/ιερατείου |
| Νορβηγία | Θορ | Γιορμουνγκάντρ (φίδι) | Κυκλική μάχη – Αποκάλυψη |
| Ισραήλ | Γιαχβέ | Δράκων του χάους (π.χ. Λεβιάθαν) | Εξουσία επί του χάους |
Αυτά τα μοτίβα δείχνουν ότι οι θεοί είναι εκφάνσεις πολιτισμικής και πολιτικής κυριαρχίας – ο θεός που “νικά” ενσαρκώνει την κοσμοθεωρία του πολιτισμού.
4α4. Μετονομασίες & Αντικατοπτρισμοί
| Ρωμαϊκοί θεοί | Ελληνικοί θεοί | Περσικοί / Ζωροαστρικοί | Ινδικοί |
|---|---|---|---|
| Jupiter | Ζευς | Αχούρα Μάζντα (ύπατη θεότητα σοφίας) | Ντίαους/Ίντρα |
| Mars | Άρης | Βαχραμ (πολεμική θεότητα) | Κάρτικεγια |
| Venus | Αφροδίτη | Ανάχιτα (θεότητα των νερών και της γονιμότητας) | Λάκσμι |
Οι Ινδοευρωπαϊκές γλωσσικές ρίζες, όχι φυλετικές, γιατί τέτοιες δεν υπάρχουν, δείχνουν πως πολλές θεότητες μοιράζονται κοινή καταγωγή (π.χ. Dyeus → Zeus, Jupiter, Dyaus).
4α5. Πίνακας Μυθολογικών Θεών
| Πολιτισμός | Ουρανός & Κεραυνός | Έρως & Ομορφιά | Φως & Τέχνη | Πόλεμος |
|---|---|---|---|---|
| Ελληνική | Ζεύς | Αφροδίτη | Απόλλων | Άρης |
| Ρωμαϊκή | Γιούπιτερ (Jupiter), Ιόβις | Βένους | Απόλλων / Phoebus | Μαρς (Mars) |
| Ετρουσκική | Τίνια | Τουράν | Απλού | Λούρα |
| Αιγυπτιακή | Άμουν-Ρα | Άθωρ | Ώρος / Ρα | Σετ / Μοντού |
| Μεσοποταμιακή | Άνου | Ινάννα / Ιστάρ | Ουτου / Σαμάς | Νεργκάλ |
| Ασσυριακή | Άνου | Αστάρτη | — | Ασούρ |
| Σκανδιναβική | Όντιν / Θωρ | Φρέγια | Μπάλντρ / Μπράγκι | Τυρ / Θωρ |
| Σλαβική | Περούν | — | Ντάζμπογκ | Σβιατοβίτ / Τσερνομπόγκ |
| Κελτική | Ταράνις / Ρόμπους | — | Μπελένους / Μπόρβο | Καμαλ / Λουγκ |
Συμπέρασμα: Ο Καθρέφτης των Μύθων
Οι θεοί, οι ήρωες, οι κατακλυσμοί και οι μάχες με το χάος είναι πολιτισμικά meme – διαδίδονται, εξελίσσονται, προσαρμόζονται σε νέα θρησκεύματα και ηγεμονίες. Είτε στους:
Αρχαίους Έλληνες
Εβραίους προφήτες
Ζωροάστρες του Ιράν
Βεδιστές της Ινδίας
Αιγύπτιους ιερείς
…ο Θεός (ή οι θεοί) αντανακλούν τις ανάγκες, τους φόβους, και τις ελπίδες της εκάστοτε κοινωνίας.
4. Εθνικιστική Ιδεολογία, Μυθοπλασία και Η Αξία της Επιστημονικής Ιστορίας
Το Εθνικιστικό Κατασκεύασμα και η Ρόλος της Προπαγάνδας
4. Εθνικιστική και Ιμπεριαλιστική Εκμετάλλευση σύμφωνα με το Ρωμαϊκό Ιμπέριουμ):
Οι δυτικές δυνάμεις διαμόρφωσαν εθνικιστικές αφηγήσεις βασισμένες σε μύθους, δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός, ότι στήριξαν την έννοια της μυθολογίας φανατικά οι κάθε λογής και πάσης φύσης προπαγανδιστές του κονωνικού αυτοματισμού και του λεγόμενου φασισμού, στο όνομα της “αιματολογικής ανωτερώτητας”.
Σε αυτό το Κεφάλαιο φωτίζεται και ξεδιπλώνεται η συντονισμένή, συντεταγμένη επιχείρηση των δυτικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων(όχι όμως σύμφωνα με το Ρωμαϊκό Ιμπέριουμ, αλλά σύμφωνα με τον Λένιν, ως το “ανώτατο και τελευταίο στάδιο του Καπιταλισμού”), να διαμορφώσουν εθνικιστικές αφηγήσεις, οι οποίες βασίζονταν συχνά σε μύθους και ιδεολογικές κατασκευές, που αποτελούν μια φαντασιακή προσέγγιση κάποιων σαλτιμπάγκων – λαοπλάνων και δεινών ρητόρων δημαγωγών. Αυτή η διαδικασία δεν ήταν καθόλου μια τυχαία, αλλά συνειδητή και καλά συντονισμένη, με στόχο τη διατήρηση εξουσίας, επιρροής και κυριαρχίας – δηλαδή, τον ιμπεριαλισμό, την διεύρυνση και διάνοιξη νέων ζωτικών χώρω, μια ακόμη εκδοχή του μεγαλοϊδεατισμού.
Οι μύθοι για «αιματολογική ανωτερότητα» είχαν ως σκοπό να δικαιολογήσουν την εκμετάλλευση, την καταπίεση και την επιβολή ξένης κυριαρχίας.
Οι προπαγανδιστές, από τους φασίστες μέχρι τους υποστηρικτές του «κοινωνικού αυτοματισμού», ενσάρκωσαν αυτή τη λογική, επαναλαμβάνοντας και εμποτίζοντας τα μέσα ενημέρωσης, την εκπαίδευση και την πολιτική με εθνικιστικά και ρατσιστικά μηνύματα. Έτσι, η ιστορία δεν παρουσιαζόταν ως πεδίο ανάλυσης και αλήθειας, αλλά ως εργαλείο επιβολής ιδεολογικής τάξης. Οι μύθοι αυτοί έγιναν το θεμέλιο της «εθνικής ταυτότητας», με αποτέλεσμα την αποξένωση των πολιτών από την πραγματική ιστορική συνείδηση και την υποκατάσταση της επιστημονικής ιστορίας από ιδεολογική προπαγάνδα.
Αντικειμενικά, η εθνικιστική μυθοπλασία, όπως διαμορφώθηκε από τις δυτικές δυνάμεις, αποτελεί ένα εργαλείο ελέγχου και κυριαρχίας. Η επιστημονική ιστορία αποκλείστηκε, και η προπαγάνδα έγινε το νόμο. Αυτή η διαδικασία δεν έχει εξαφανιστεί· παραμένει ενεργή, αλλά με νέες μορφές και προσχήματα. Γι’ αυτό είναι ακόμη πιο σημαντική η κριτική ανάγνωση της ιστορίας και η αντίσταση στην επιστημονική παραποίηση.
5: Επιστημονική Ιστορία vs. Μυθοπλασία – Το Εργαλείο της Αλήθειας
Σε αυτό το κομμάτι,
τίθεται ένα ζωτικό ερώτημα: τι είναι η ιστορία και τι η μυθολογία; Υποστηρίζεται ότι η πραγματική ιστορία βασίζεται σε αντικειμενικά στοιχεία – ντοκουμέντα, αρχεία, αναλύσεις, συμβάντα. Αντίθετα, η μυθολογία στηρίζεται σε εικασίες, θρησκευτικές αποκαλύψεις ή πολιτικές επιδιώξεις, και γι’ αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί ιστορία, αλλά παραϊστορία – μια μορφή ιστορικής παραπληροφόρησης.
Η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην επιστημονική ιστορία και τη μυθοπλασία είναι η μέθοδος. Η επιστημονική ιστορία είναι κριτική, επαληθεύσιμη και αντικειμενική, ενώ η μυθοπλασία είναι συναισθηματική, επιλεκτική και πολιτικά χρησιμοποιούμενη. Η μυθοπλασία, όσο και να εμφανίζεται ως ιστορία, είναι προϊόν επιλογής και όχι ερευνητικής διαδικασίας.
Έτσι, η παραϊστορία – δηλαδή η μυθοπλασία – είναι ένας επικίνδυνος τύπος ιστορικής παραποίησης που στοχεύει να δημιουργήσει ψευδαισθήσεις για το παρελθόν, με σκοπό τον έλεγχο του παρόντος. Αυτό γίνεται συχνά σε συνδυασμό με την εθνικιστική προπαγάνδα, ώστε να διατηρηθεί μια ιδεολογική τάξη.
Η διάκριση μεταξύ επιστημονικής ιστορίας και μυθοπλασίας δεν είναι απλώς ακαδημαϊκή. Είναι πολιτική και ηθική πράξη. Η επιστημονική ιστορία μας δίνει τα εργαλεία να κατανοήσουμε το παρελθόν και να προσδιορίσουμε τις αιτίες της σημερινής κατάστασης. Η μυθοπλασία, αντίθετα, μας απομακρύνει από την αλήθεια και μας εγκλωβίζει σε έναν κύκλο παραπληροφόρησης και αυτοαπάτης. Είναι επομένως καθήκον του κάθε ερευνητή, μαθητή και πολίτη να αμφισβητεί, να ερευνά και να αναζητά την αλήθεια πίσω από τις ιστορικές αφηγήσεις.
Βασικοί Θεωρητικοί της Συγκριτικής Μυθολογίας
- Ίων Φράζερ (James George Frazer)
- Έργο: Η Δενδρολάτρης (The Golden Bough)
- Μελετά τις μαγικές και θρησκευτικές πρακτικές ως στάδια της ανθρώπινης σκέψης.
- Δεν ήταν μαρξιστής, αλλά η σύγκριση των θρησκειών του μπορεί να αναλυθεί κριτικά με μαρξιστικά εργαλεία.
- Έντιθ Χάμιλτον (Edith Hamilton)
- Εστιάζει στην ελληνική μυθολογία, αλλά η διαπολιτιστική της προσέγγιση είναι περιορισμένη.
- Λεβί-Στρώς (Claude Lévi-Strauss)
- Ο ιδρυτής του δομικού φορμαλισμού που επηρέασε τη μυθολογική ανάλυση.
- Κριτική: Οι δομές του είναι συχνά αποϊστορικές, κάτι που οι μαρξιστές τονίζουν.
- Γιόσεφ Κάμπελ (Joseph Campbell)
- Θεωρία του «Μοναδικού Μύθου» (The Hero with a Thousand Faces)
- Ψυχολογική προσέγγιση, αλλά κριτικάρεται από μαρξιστές ως αποϊστορική.
- Γιούρι Λοτμάν (Yuri Lotman) & Βιατσεσλάβ Ιβάνοβ
- Σοβιετικοί θεωρητικοί που εργάστηκαν στον τομέα της σημειωτικής και της σύγκρισης πολιτισμών.
- Προσέγγισαν τους μύθους ως συμβολικά συστήματα που εκφράζουν κοινωνικές δομές.
Βιβλιογραφία
Γενική:
- Frazer, James G. – Η Δενδρολάτρης (The Golden Bough)
- Campbell, Joseph – Ο ήρωας με το χίλια πρόσωπα
- Lévi-Strauss, C. – Mythologiques (σειρά έργων)
- Hamilton, E. – Greek Mythology
Μαρξιστική Προσέγγιση:
- Thompson, E.P. – The Making of the English Working Class
- Hobsbawm, E.J. – Τα Επινοημένα Παραδόσεις (The Invention of Tradition)
- Williams, Raymond – Marxism and Literature
- Gramsci, Antonio – Prison Notebooks (για την ανάλυση της ιδεολογίας και της λαϊκής κουλτούρας)
- Rozanka, R. – Myth and Materiality in Global Contexts (πρόσφατος μαρξιστής θεωρητικός)
- Bettelheim, Bruno – The Uses of Enchantment (με επιφυλάξεις, αλλά χρήσιμος για την ανάλυση των λαϊκών μύθων)
Ελληνική Βιβλιογραφία:
- Γιώργος Θεοχάρης – Η Ελληνική Μυθολογία στην Ιστορική Προοπτική
- Νίκος Μαζαράκης – Μύθος και Ιδεολογία
- Γιώργος Παντελίδης – Η Ιστορική Προσέγγιση των Αρχαίων Μύθων
Ενισχύστε οικονομικά την επιβίωση του portal “istosch data &technologies lab“ Ενισχύστε την επιστημονική και καλλιτεχνική παρέμβαση στο διαδίκτυο
Στις δύσκολες εποχές, που το λαϊκό εισόδημα στενάζει και όλα τα οικονομικά αποθέματα εξαϋλώνονται κατά γεωμετρική πρόοδο, τα προς το ζειν μέσα από ένα ισχνό μισθό, δεν φτάνουν ούτε για “αέρα κοπανιστό”, και δεν μας οδηγούν στο “ευ ζειν”, άπαντα γίνονται δύσκολα για όλους.
Με ένα εξοντωτικό φορολογικό νόμο, που αφανίζει τους αυτοαπασχολούμενους και μεγαλώνει την κερδοφορία των πολύ μεγάλων επιχειρήσεων, μετατρέποντας ουσιαστικά τη χώρα φορολογικό παράδεισο για τις πολυεθνικές, εμείς κρατάμε ζωντανό το όνειρο μας, σε ένα περιβάλλον που θέλει πολύ δύναμη και πολλές θυσίες για να επιβιώσεις.
Το Εναλλακτικό κι Ανεξάρτητο Κέντρο Τεχνολογίας - Διαδικτύου καθώς και το E - Funzine (portal) μας, συνεχίζουν να εργάζονται αδιάκοπα και με πάθος, βάζοντας ζητήματα πολιτισμού, τέχνης, ανθρωπιστικών, κοινωνικών επιστημών, αλλά και θετικών, καθώς και τεχνολογίας στο τελευταίο, με προτάσεις κι αναλύσεις που βοηθούν τον ελεύθερο μας χρόνο και να αναπτύξουμε μια άλλου είδους κοινωνική και κυρίως ταξική συνείδηση, που σήμερα βρίσκεται στο στόχαστρο.
Με πολύ κόπο και μεγάλη διάθεση προσφοράς, αλλά και με αίσθημα ευθύνης, ειδικά σε αυτή τη φάση, σε αυτές τις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες, κάθε μικρή ενίσχυση για την παραπέρα συνέχεια του portal είναι πολύ σημαντική.
Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων για τη βοήθεια σας και σας ευχόμαστε καλές ηλεκτρονικές Περιηγήσεις, με μια υπόσχεση από μας, ότι κάνουμε το καλύτερο δυνατόν, πάνω και μέσα στα πλαίσια της εποχής.
